Interview met Wim. Brands over Paniek in de polder. VPRO TV Boeken, 3 april 2011.
De moord op Pim Fortuyn -in 2002- markeerde het begin van een periode van politieke chaos en intellectuele verwarring. Ruim twee jaar later, na de moord op Theo van Gogh werden de debatten en discussies steeds heftiger en de maatschappelijke tegenstellingen groter. De ideologie van een multiculturele samenleving werd massaal bekritiseerd als de puinhopen van Paars. Het poldermodel werd afgeschilderd als het gebrek aan bestuurlijke daadkracht. Het boek Paniek in de polder bevat een reeks beschouwingen waarin filosoof Jos de Mul de ontwikkelingen in de vaderlandse politiek analyseert. Waarin bestaat onze nationaliteit als het poldermodel wordt afgewezen? Hoe is het mogelijk dat de anders zo nuchtere polderbewoners in korte tijd veranderden in idolate volgelingen van de flamboyante Pim Fortuyn?
“Fortuyn stond een neoliberale economische politiek voor die heel nadelig was voor met name lager opgeleide Nederlanders”, zegt Jos de Mul. "Terwijl hij toch uit die groep heel veel kiezers trok. Ze stemden op een politicus die in veel opzichten belangen verdedigde, die tegen hun belangen ingingen.” Voor deze paradox zijn rationele verklaringen te geven. Het waren vooral proteststemmen, werd er gezegd. De Mul zoekt de verklaring voor de opkomst en het succes van Fortuyn bij Freuds psychoanalytische duiding van de massa. De Mul: “Massapsychologisch zou je kunnen zeggen dat het een soort verliefdheid is, op een leider. Als je verliefd bent, dan zie je geen fouten bij je geliefde. Het is een ideaalbeeld. Bij leiders is dat ook het geval. De massa houdt van de leider. Zelfs als hij andere belangen vertegenwoordigt. Dat wordt geaccepteerd, omdat ze zich met een leider kunnen identificeren. Zijn idealen worden daarmee ook een beetje jouw idealen.” Sinds de moord op Fortuyn ligt de ideologie van de multiculturele samenleving onder vuur. Volgens De Mul is het niet de vraag óf de culturen van oude en nieuwe Nederlanders zich vermengen, omdat dat onvermijdelijk is, maar welke succesvolle mengvormen we moeten stimuleren. In het multiculturele debat wordt een aantal kwesties veelvuldig aangehaald die veel emoties oproepen, zoals godsdienstonderwijs, het uiten van religieuze symbolen en besnijdenis. Dergelijke spanningen zijn inherent aan een pluralistische samenleving, waar verschillende overtuigingen naast elkaar bestaan. Het vraagt om een voortdurende dialoog tussen de verschillende groepen. Aan de hand van De Muls ‘Pleidooi voor een verlichte polythiek’ draagt hij een diverse oplossingen aan. Het uitgangspunt voor zijn polythieke model is een verdelingsstrategie die erop gericht is om ieder het zijne te geven, maar niet nadat daarover in goed overleg met alle betrokkenen overeenstemming is bereikt. Terug naar het poldermodel dus? De Mul: ‘Tolerantie betekent letterlijk pijn verduren. We moeten voort polderen.”
