Ádi Brigitta.  "A felhasználó egy személy, nem csak pénzkereseti forrás" Interjú Jos de Mul. Media Design Online. November 25, 2021. (https://designisso.com/2021/11/25/jos-de-mul-interju/)

„A felhasználó egy személy, nem csak pénzkereseti forrás”

Az okos technológiák, mint például a telefon vagy akár a számítógép, mindennapi életünk szerves részét képezik, és ezáltal hasznos és kevésbé hasznos applikációk vesznek minket körül, melyekkel különösebb felülvizsgálat nélkül, szinte természetesen élünk együtt. Ezek az applikációk gyakran játékossá teszik számunkra a reggeli tornát, a tanulást vagy épp a vásárlást. Jos de Mul holland filozófussal, antropológussal, sokoldalú gondolkodóval a Játékos Identitások – Digitális kultúra ludifikációja című könyv kapcsán beszélgettünk, amely Johann Huizinga holland kultúrtörténész Homo Ludens (Játszó Ember) elméletéből indul ki.  Huizinga szerint a játék olyan tevékenység, amely bizonyos időbeli és térbeli keretek között, követhető rendben, az általunk elfogadott szabályok mentén, gazdasági és más érdekek nélkül történik. Jos de Mul és kutatótársai szerint napjainkban a játék jellemzői hasonlatosak az új technológiák jellemzőihez; az applikációk például játékos mechanizmusokat (érmegyűjtés, felhasználók közötti verseny, stb.) építenek be, és ez hatással van a munkavégzésre, a gazdaságra, a kultúrateremtésre egyaránt.

Ádi Brigitta: A könyv első fejezetében, a Homo Ludens 2.0-ban, szó esik a kultúra globális játékosságáról, valamint arról, hogy Huizinga nézeteivel ellentétben az új technológiák nem jelentik a játékosság végét. Hogyan látja ezt napjainkban?

Jos de Mul: A technológiát és a kultúrát sokáig két ellentétes erőnek tekintették a társadalomban. Egyrészt ott van a gazdaság és a technológia, tehát minden, amire a mindennapi életünkhöz szükségünk van, aztán ott van a kultúra, a vallás, a művészet és mindazok a dolgok, amelyek túlmutatnak az élet puszta fenntarthatóságán. Huizinga erős különbséget tesz a létszükségletek szférája és a kultúra szférája között. Számára ez két különböző dolog. De manapság a technológia beszivárgott a kultúra minden területére, és így szinte minden esetben használjuk. Az az elképzelés is megváltozott, miszerint a technológia csak egy használati eszköz. Ma már tudjuk, hogy önmagában is képviselhet kulturális értéket. Például a számítógépes játékok nagyon technikaiak, de nem gyakorlati célokat szolgálnak. Tehát ebben az értelemben, amiről a könyvünkben beszélünk, a kultúra globális „ludifikációja” és a játékos technológia felerősödött. Szeretnék hozzátenni valamit: amikor a ludifikációról beszélünk, nem feltétlenül csak pozitív fejleményekre gondolunk. Beszélünk például a kaszinókapitalizmusról, vagy a tőzsdei kereskedésről is, amely már-már egyfajta játékká válik, tehát vezethet problémás fejleményekhez a társadalomban. Ebben az értelemben a ludifikáció, vagyis a játékosítás, a mi leírásunkban semleges fogalomként szerepel. Próbáljuk pozitív és negatív felhasználási formáit is figyelembe venni.

 Mariska van Sprundel, ‘Databases manipuleren onze identiteit’ - Interview met filosoof Jos de Mul. Nemo Kennislink, 8 november 2021.

Worden wie wij zijn en wat we interessant vinden straks door algoritmes gestuurd? Een gesprek met filosoof Jos de Mul over waar het met de mens naartoe gaat als de wereld verandert in een database.

Op donderdag 18 november houdt filosoof Jos de Mul een lezing in De Studio van NEMO, met als titel ‘Help, ik ben een database!’ Hij zal vertellen over de consequenties van het feit dat ons hele leven in digitale stukjes opgeslagen ligt in databases.

Toen in de zeventiende eeuw de moderne natuurwetenschap opkwam, ontwikkelden we de stoommachine. Plots ging de geneeskunde het lichaam op mechanische wijze zien: ons hart is een pomp, die kapot kan en vervangen kan worden. Destijds was het een radicaal nieuwe manier van naar onszelf kijken. Tegenwoordig is de computermetafoor populair. We zien het brein als harddisk waar informatie ligt opgeslagen of als processor die berekeningen uitvoert.

We hebben altijd technologie gebruikt om onszelf uit te drukken, volgens Jos de Mul, hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Hij onderzoekt wat de impact is van technologieën op ons zelfbegrip, met nu als focus databases en slimme algoritmes. Je medische gegevens, wie je vrienden zijn, welke spullen je koopt, je vakantiebestemmingen; het ligt allemaal in digitale stukjes opgeslagen in databases. Algoritmes wroeten in die berg data van jou en je medemens, op zoek naar patronen en nieuwe kennis.

In een cultuur waarin de computer het belangrijkste instrument is, wordt de gehele wereld getransformeerd tot een database, zoals De Mul schrijft in zijn nieuwste boek Database Delirium. Of we ons zorgen moeten maken? “Laten we eerst proberen te begrijpen wat er gebeurt, dan kunnen we daarna de gevaarlijke en prettige kanten bekijken.”

Maurice van Turnhout. 'De tragedie is gedemocratiseerd'. Interview met Jos de Mul. Trouw, 10 januari 2015.

Luttele weken voor de ramp reisde Jos de Mul samen met zijn echtgenote in de MH17 van Malaysia Airlines naar Indonesië. Ze maken de reis jaarlijks, om hun zoon en schoondochter te bezoeken. Toen hij in juli de eerste beelden van de ramp zag besefte De Mul: "Dat noodlot had mij ook kunnen treffen."

De heruitgave van zijn boek 'De domesticatie van het noodlot' was toen al in de maak. In dit boek beschrijft De Mul hoe de moderne mens het noodlot door middel van technologie probeert te beheersen. Zoals Seneca al waarschuwde: je komt je noodlot tegen door het te ontlopen. De technologie zelf is volgens De Mul onbeheersbaar gebleken. Menselijke uitvindingen leveren een scala aan tragische gebeurtenissen op, van computercrash tot beurskrach en vliegtuigramp.

Maartje Willem en Pieter van de Wiele spreken in Radio Cinema met Jos de Mul over de film The Matrix.  VPRO Nooit meer slapen, 28 augustus 2019.

Deze keer in Radio Cinema praten Maartje en Pieter met filosoof Jos de Mul over The Matrix die in herstelde versie in de bioscoop is te zien. 

Beluister de uitzending hier.

Chris Vemer. Interview met Jos de Mul over zijn boek Breng mij die horizon! Filosofische reisverhalen. Chris Natuurkijk. Radio Rijnmond, 27 juli 2019, 8:00-9:00 uur.

Jos de Mul is filosoof en hoogleraar aan de Erasmusuniversiteit in Rotterdam. In zijn boek Breng mij die horizon! neemt hij de lezer mee op zijn filosofische reizen door Europa, Amerika en Azië. In Chris Natuurlijk vertelt hij waarom we tegenwoordig reizen en hoe.

Fons Geraets. Interviewmet  Jos de Mul over Breng mij die horizon! De Stemming. Radio Limburg 1, 23 juni 2019, 11.00-13:00 uur.

Jos de Mul, hoogleraar wijsgerige antropologie, over zijn boek Breng mij die horizon!, een bundel filosofische reisverhalen over onder meer Finland, Japan en Bali.

Lees hier een fragment uit 'Breng mij die horizon!' (1.12 MB)

Beluister de uitzending hier.

Pieter van der Wielen. Interview met Jos de Mul over Breng mij die horizon! Filosofische reisverhalen. VPRO Nooit meer slapen. Woensdag 12 / donderdag 13 juni 2019, 00:00-01:00

Jos de Mul is hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en is gasthoogleraar aan diverse gerenommeerde universiteiten over de hele wereld. Naast wetenschappelijk werk probeert de Mul zijn bevindingen ook toegankelijk te maken voor een breder publiek. Zo kun je zijn stukken onder andere kennen uit Trouw, NRC Handelsblad en de Volkskrant. Voor zijn boek Cyberspace Odyssee won hij de Socrates Wisselbeker. Nu verschijnt Breng mij die horizon! Reisverhalen langs communistische catwalks, gamende indianen en psychedelische cyberhippies. Pieter van der Wielen praat een uur met Jos de Mul.

Beluister de uitzending hier.

Henk van Middelaar interviewt Jos de Mul over evolutie en technologie. NTR Academie, 16 mei 2014, 22.00-23.00 uur. 

De mens ontwerpt de omgeving waarin hij leeft en heeft daardoor sterk de hand in zijn eigen evolutieproces. Maar is hij zich daar wel van bewust? Redt de moderne mens zichzelf nog wel zonder de door hem ontwikkelde cultuur en techniek? En hoe ziet de toekomstige mens eruit, hand in hand levend met steeds verfijndere techniek? Henk van Middelaar in gesprek met Jos de Mul, hoogleraar Filosofie van mens en cultuur aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Beluister uitzending

Werner Trio interviewt Jos de Mul en Pim Haselager over Kunstmatig van Nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0. Trio. Radio Klara. Zaterdag 19 april, 12.00-13.00

Vanuit Amsterdam: God helemaal ingehaald, en onderweg naar Homo Sapiens 3.0. Of door robots uitgeroeid? Als de mens zijn evolutionaire voortgang wil doorzetten, zal hij niet kunnen stilstaan bij wat hij nu is: de Homo Sapiens Sapiens 2.3. Kunstmatig is hij van nature: zonder de door hem ontworpen cultuur en techniek is zijn vliegensvlug toenemende complexiteit onhoudbaar. Filosoof Jos de Mul, die gisteravond samen met andere goden van de filosofie als Peter Sloterdijk, Martha Nussbaum en Benjamin Barber optrad op de G8 van de Filosofie, onthult drie toekomstscenario's voor de mens: extrahumanisme, transhumanisme, en posthumanisme. Om hem met de voeten op de grond te houden, zit Pim Haselager mee aan tafel. Hij is specialist Artificiële Intelligentie, volop ondergedompeld in het robotontwerp aan het Donders Institute for Brain, Cognition, and Behaviour. Radboud University Nijmegen. Robots moeten zo worden geprogrammeerd, dat ze ook aanzichzelf kunnen twijfelen!

Beluister het radio-interview

Interview met Mark Brouwers over Kunstmatig van Nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0. Opium op 4, 1 april 2014, 22.30-23.30 uur,

Hoofdgast: Jos de Mul. pril is de Maand van de Filosofie Mens en techniek staan dit jaar centraal. Het is alleen de vraag of de grens tussen die twee nog wel zo scherp getrokken kan worden; de mens wordt steeds meer machine en machines worden steeds menselijker. Jos de Mul is filosoof en schrijver van het essay voor de maand van de filosofie Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0. Hij is hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en publiceert regelmatig essays in Trouw, NRC Handelsblad en de Volkskrant. In Kunstmatig van nature neemt De Mul een aantal actuele ‘kunstmatigheden’ onder de loep. Wat zijn de gevolgen ervan voor ons dagelijks leven en zelfbegrip? Hij zet de boel op scherp en stelt de prangende vraag: worden wij de eerste soort op aarde die zijn eigen evolutionaire opvolger gaat scheppen.

Beluister uitzending

Interview met Botte Jellema in de documentaire Het verraad van de voorstelling. Holland Doc. Radio 1.Zondag 23 februari, 21.00-22.00

Wat is echt? Dat is de vraag die Holland Doc Radio aanstaande zondag stelt. Documentairemaker Botte Jellema (die ook cultuurprogramma De Avonden presenteerde van 2009 tot december 2013) onderzoekt vervormd beeld en geluid in ‘Het Verraad van de Voorstelling‘. Want wat we horen en zien is “tot in de puntjes vormgegeven”, maar “ziet er vaak anders uit dan wat het is”, betoogt Jellema:

“Gephotoshopte gezichten, geknipt-en geplakte radio en televisie, zangers die zuiver zingen door een computer. We weten wel dat het nep is. Maar wanneer voelen we ons belazerd?”

Een radio-essay over “hoe we genept worden door Michael Bublé en Kinderen voor Kinderen”, waarin Jellema zelf zingt en Plato en The Matrix erbij haalt, met medewerking van filosoof Jos de Mul.

Beluister uitzending

Interview met Mieke Paans over Paniek in de polder. Oba Live (radio en tv), 31 maart 2011, 19.00-19.30.

Wat is er toch loos met het vanouds zo tolerante Nederland? In zijn boek Paniek in de polder analyseert hoogleraar filosofie Jos de Mul met de nodige humor de onvrede met onze parlementaire democratie en de opkomst van het populisme. 

 BA Live met Mieke Spaans: talkshow over cultuur, politiek, moraal en wetenschap van 19.00-20.00 uur op Radio 5. SALTO zendt OBA Live uit via kabeltv in de regio Amsterdam.