Jos de Mul. Sociale Robotica of zijn Japans. Lezing in het kader vanhet debatprogramma Kunstmatige intelligentie aan banden, georganiseerd door het Koninklijk Instituut van Ingenieurs (KIVI) in het kader van het Hightlight. Art & Technology Event. Delft: Grote Zaal Theater de Veste, 17 november 2018, 16:00-20:30 uur.

Op zaterdag 17 november 2018 vindt in Delft HighLight plaats, een nieuw evenement op het raakvlak van kunst en techniek. HighLight onderzoekt welke rol kunst en creativiteit spelen in het gebruik van technologie en in het vormgeven van onze leefomgeving. Een steeds groter deel van hoe we onze levens leiden wordt bepaald door succesvol inzetten van techniek - of juist de gebreken hiervan. Nederlanders, uit Delft in het bijzonder, zijn altijd zeer vaardig geweest in het onderzoeken, maken en vormgeven van de technieken waarmee wij ons land en ons leven beter inrichten. HighLight presenteert kunst die beïnvloed is door technologische ontwikkelingen (en vice versa), en onderzoekt en bediscussieert wat de impact is van deze ontwikkelingen voor onze maatschappij.

Van 16.00 – 23.00 is er in Theater de Veste een programma rondom het thema Artificial Intelligence met een congres, een comedy show, een data detox-café en een tentoonstelling. Daarnaast zijn er tentoonstellingen en workshops op verschillende locaties in de stad. De hoofdlocaties zijn Theater de Veste, Open (bibliotheek) en Science Centre.

HighLight werkt samen met vele partners, zoals onder andere: Gemeente Delft, Technische Universiteit Delft en Koninklijk Instituut van Ingenieurs (KIVI). Met drie programmatische lijnen belicht het festival hoe technologie wordt ingezet voor expressie (Express), wat voor effecten het heeft (of kan hebben) op het dagelijks leven (Test) en hoe we daar als samenleving mee om kunnen gaan (Think). 

Het Koninklijk Instituut van Ingenieurs verzorgt het debatprogramma van 16.00 tot 21.00 in theater de Veste.

Jos de Mul. Robots in de zorg. De Japanse benadering. Lezing op het afscheidssymposium Françoise Dings en Hans van der Schoot. OLVG. Amsterdam, 10 oktober 2018.

Jos de Mul. (On)Echt Bali. De uitvinding van het Laatste Paradijs. Trouw. Katern Letter & Geest. Zaterdag 13 oktober 2018, 4-8.

Toerisme heeft in onze onverzadigbare zoektocht naar de hemel de plaats van religie ingenomen, betoogde filosoof Ruud Welten laatst in De Groene. De toerist gelooft niet langer in God, maar blijft de hoop op verlossing koesteren, en veronderstelt (net als de traditionele gelovige) dat het ware leven elders is, aan gene zijde van het geploeter en de zorgen en verveling van alledag. 

Als er één plaats op aarde aanspraak maakt op de titel toeristenparadijs, dan is het Bali wel, volgens de reisfolders The Last Paradise. Het heeft de palmbomenstranden, het tropische klimaat en het vrouwelijk schoon van de Stille Zuidzee-eilanden, de oosterse mysteries, de kleurrijke rituelen en tempelpracht van het hindoeïstische India, en een natuurschoonheid die kan wedijveren met die van het Amazonegebied. En dat alles bijeen op een eiland niet veel groter dan Gelderland en voorzien van alle luxe die je van een paradijs verwacht.

Uit de niet-aflatende stroom fotoboeken, films, reisgidsen, antropologische studies en romans die sinds de ‘ontdekking’ van Bali in het begin van twintigste eeuw zijn verschenen, doemt het beeld op van een paradijselijke beschaving, waarin iedereen kunstenaar is en in sensuele en spirituele harmonie met elkaar en de natuur leeft, waarin homoseksualiteit geen taboe is en ze – anders dan in het islamitische Java – niet op een god meer of minder kijken. 

Sinds onze zoon vijftien jaar geleden naar Bali verhuisde, daar trouwde met een Indonesische en er een bestaan opbouwde in de toeristensector, bezoeken we het eiland vrijwel jaarlijks. We genieten van de warmte en de keuken, wonen kleurrijke ceremonies bij (de hindoekalender kent meer feestdagen dan dagen in het jaar), vergapen ons aan de schitterende, door gamelanmuziek begeleide crematies aan zee, en rennen met expats en locals mee in hash runs door rijstvelden en dorpen. Ook wij hebben ons hart verloren aan Bali. En we zijn de enigen niet. Het dichtbevolkte eiland met ruim 4.2 miljoen inwoners (tweemaal zoveel als Gelderland), ontvangt jaarlijks ruim 15 miljoen toeristen, onder wie 200.000  Nederlanders. 

Jos de Mul. Zwermgeesterij. Een posthumaan scenario. De Groene Amsterdammer nr. 20-21, 16 mei 2018, 86-89.

Als ik naar de boom in mijn tuin kijk, dan ben ik het die de boom ziet. Het is niet mijn buurman die hem ziet. Maar wat niet is kan nog komen, in het posthumane tijdperk waarin ons brein geïntegreerd is in een computernetwerk.

Revolutionaire ontwikkelingen op het gebied van de productie van energie en goederen, transportmiddelen en informatie- en communicatietechnologieën hebben het menselijk leven en het aanzien van de aarde in de afgelopen twee eeuwen ingrijpend veranderd. De moderne wetenschap en techniek hebben de mens een ongekende macht over de natuur verschaft. Vanwege de impact van het menselijk handelen op het klimaat wordt het huidige geologische tijdvak niet zonder reden aangeduid als het Antropoceen.

Naar het zich laat aanzien staan we nog maar aan het begin. Waar de negentiende en twintigste eeuw door de metallieke aard van de genoemde technologieën het tijdvak van de grijze technologie kan worden genoemd, daar hebben we met de stormachtige ontwikkeling van de levenswetenschappen en biotechnologie het tijdperk van de groene technologie betreden. Met de versmelting van biologie en informatiewetenschap is na de levenloze natuur ook het leven tot object van wetenschappelijke beheersing en manipulatie geworden. Terwijl nano-ingenieurs afdalen in de cel om die naar menselijke behoeften te verbouwen, nestelen biologen zich in de machine om deze tot leven te brengen. Convergerende technologieën als genetische modificatie, neurale interfaces, kunstmatige intelligentie en robotica zijn bezig het aanzien van het leven op aarde op een zo mogelijk nog drastischer wijze te transformeren. Het is de vraag in hoeverre het menselijk leven zich aan deze transformatie kan onttrekken.

Jos de Mul, Myrthe Tielman, Erwin de Vlugt, Patrick van der Hijden . Zorgmachines. Hoe robotisering en virtualisering onze gezondheidszorg veranderen en wat dat kan betekenen. Organisatie  Den Haag: Centrale Bibliotheek, 17 mei, 20:30-22:00 uur.
 

Verdwijnt de mens uit de zorg? Debatavond over robotisering bij B-Unlimited

In alle uithoeken van de gezondheidszorg worden robots en virtuele omgevingen geïntroduceerd. Het is niet meer de vraag of die ontwikkelingen nut hebben in de zorg - ze zijn er, het worden er meer en ze gaan niet meer weg. Hoe gaan robotisering en virtual reality samen met de groeiende aandacht voor menselijke maat en persoonlijke benadering? Op donderdag 17 mei maakt B-Unlimited een tussenbalans op met Ine Gevers, Erwin de Vlugt, Myrthe Tielman en Jos de Mul. 

B-Unlimited | Zorgmachines | 17 mei 2018 | 20.30 u | Centrale Bibliotheek, Studio B | Spui 68 | tickets 7-10 euro, studenten en scholieren gratis.

Maurice van Turnhout. 'De tragedie is gedemocratiseerd'. Interview met Jos de Mul. Trouw, 10 januari 2015.

Luttele weken voor de ramp reisde Jos de Mul samen met zijn echtgenote in de MH17 van Malaysia Airlines naar Indonesië. Ze maken de reis jaarlijks, om hun zoon en schoondochter te bezoeken. Toen hij in juli de eerste beelden van de ramp zag besefte De Mul: "Dat noodlot had mij ook kunnen treffen."

De heruitgave van zijn boek 'De domesticatie van het noodlot' was toen al in de maak. In dit boek beschrijft De Mul hoe de moderne mens het noodlot door middel van technologie probeert te beheersen. Zoals Seneca al waarschuwde: je komt je noodlot tegen door het te ontlopen. De technologie zelf is volgens De Mul onbeheersbaar gebleken. Menselijke uitvindingen leveren een scala aan tragische gebeurtenissen op, van computercrash tot beurskrach en vliegtuigramp.

https://www.sg.uu.nl/node/2850Jos de Mul. Van nature kunstmatig: over de nieuwe mens. Studium Generale. Utrecht, 21 januari 2014.

DNA-printers, synthetische cellen en levende computervirussen: recente technologische ontwikkelingen doorbreken vroegere grenzen tussen de kunstmatige en natuurlijke wereld. Niet alleen in het lab maar ook in ons lichaam. Disciplines als de neurowetenschappen, biotechnologie en informatica dragen bij aan betere kennis van onze wereld, ze veranderen die ook en transformeren onze levens. Hoe ziet onze toekomst eruit en hoe ver zijn we van die nieuwe mens af?

Prof. dr. Jos de Mul (Wijsgerige antropologie, EUR) schreef het prikkelende essay Kunstmatig van nature: Onderweg naar Homo sapiens 3.0, voor de Maand van de Filosofie 2014, en onderzoekt hoe revolutionaire ontwikkelingen het leven én ons mensbeeld veranderen.

Deze lezing wordt georganiseerd in aanloop naar de Maand van de Filosofie, in samenwerking met Filosofie Magazine, Lemniscaat en Trouw. Naar aanleiding van de lezing verscheen het essay 'Sleutelen zullen we' van De Mul in het katern Letter & Geest van Trouw.

video registratie

 Jos de Mul. A Cyberspace Odyssey. Oneindigheid voor beginners. In: Jos de Mul. Cyberspace Odyssee. Kampen: Klement, 6de druk: 2010 [2002], 248-270.

De lijn is uitgestrekt in één richting, het vlak in  twee richtingen en vaste lichamen in drie richtingen; daarbuiten bestaat geen andere uitgestrektheid, want deze drie zijn alles.

Aristoteles

De vierde dimensie en de niet-euclidische geometrie behoren tot de belangrijkste unificerende thema’s van de moderne kunst en wetenschap.

Linda Henderson
 

1 Een odyssee door ruimte en tijd 2.0

Stanley Kubricks film 2001: A Space Odyssey wordt terecht beschouwd als een van de hoogtepunten uit de geschiedenis van de sciencefiction. De uit 1968 stammende film wordt niet alleen geroemd vanwege zijn grote artistieke kwaliteiten en zijn nog altijd verbazingwekkende (analoge) special effects, maar vooral ook vanwege de ideeënrijkdom die er uit spreekt.[1] Vooral Kubricks indringende visie op de evolutie van het leven en de rol van de techniek daarin heeft nog niets aan betekenis ingeboet.

Zoals alle grote kunstwerken kent deze film meerdere betekenislagen. Toen ik als middelbare scholier de film enkele jaren na de première voor het eerst zag, werd ik vooral gegrepen door het spannende verhaal over de reis van het ruimteschip Discovery naar Jupiter, op zoek naar buitenaards leven. Die reis wordt ondernomen nadat er op de maan een zwarte monoliet is ontdekt die radiosignalen richting Jupiter uitzendt. De bemanning bestaat naast de astronauten David Bowman en Frank Poole uit drie in hibernatie (kunstmatige winterslaap) verkerende experts en een kunstmatige intelligentie, de sprekende en zelflerende boordcomputer HAL.[2] HAL controleert alle functies van het ruimteschip en heeft de eindverantwoordelijkheid voor de gehele missie. Wanneer HAL Bowman en Poole de opdracht geeft het defecte onderdeel AE-35 van de centrale antenne van het ruimteschip te vervangen, ontdekken zij dat het onderdeel geen enkel mankement vertoont. Omdat zij in de veronderstelling verkeren dat HAL van slag is geraakt en misschien nog meer en mogelijk fatale fouten zal maken, besluiten ze zijn hogere functies uit te schakelen. Wanneer HAL daar achter komt, besluit hij de bemanning te elimineren. HAL slaagt erin vier van de vijf bemanningsleden te doden, maar Bowman ziet alsnog kans de boordcomputer uit te schakelen en de reis te vervolgen. Als de Dicovery Jupiter bereikt, vindt er een mysterieuze ontmoeting plaats tussen Bowman en de zwarte monoliet.

De door Kubrick verhaalde odyssee is, net als de Odyssee van Homeros waarnaar de titel van de film verwijst, meer dan het verslag van een avontuurlijke reis van enkele heldhaftige individuen door een onbekende wereld. De film toont enkele cruciale stappen in de odyssee die de mensheid voert door de onmetelijke tijd en ruimte. Het is, zoals ik in de Inleiding met verwijzing naar het programmaboekje bij de video-uitgave al opmerkte, “an epic tale of man’s ascent, from ape to space traveller and beyond” (Kubrick 1997). Hoewel het verhaal fictief is, sluit het nauw aan bij de natuurwetenschappelijke en technologische kennis van deze odyssee ten tijde van de productie van de film.

Jos de Mul. Welk lichaamsdeel kunnen we binnenkort missen? Rubriek De Grote Vraag. In: Vrij Nederland. Jaargang 78 (2017), Oktober: 14-15.

De rol van de bij reproductie betrokken organen zie ik in een mogelijk niet al te ver weg gelegen toekomst afnemen. Niet dat de geslachtsdelen zullen verdwijnen (die hebben immers ook nog andere functies), maar het lijkt me niet ondenkbaar dat ‘wild baren’, zoals de wilden in reservaten in Huxleys A Brave New World, in toenemende mate in onbruik zal geraken. Naarmate het modificeren van genetische eigenschappen steeds gebruikelijker zal worden, zal waarschijnlijk ook de verdere ontwikkeling van het embryo in toenemende mate buitenbaarmoederlijk – in ectopic pregnancy tubes (al bestaat de combinatie van ectopic pregnancy en tubes nog niet) gaan plaatsvinden. Deze ontwikkelingen resoneren door naar de politiek: het patenteren van genetische eigenschappen door marktpartijen en de rol die de staat dient te spelen zijn dan de hot items in de biopolitiek. De in 2031 te publiceren jubileumeditie van Aldous Huxley’s Brave New World, naar aanleiding van de honderdste verjaardag van het boek, wordt een van de grootste bestsellers aller tijden.