Jos de Mul, Genen kunnen leren. Lezing en gesprek met moleculair bioloog Frank Grosveld. Studium Generale Erasmus Universiteit. Rotterdam, 28 april 2014.

Kunnen tijdens het leven verworven eigenschappen, zoals angst voor bepaalde diersoorten of situaties, overgegeven worden van generatie op generatie? Een gesprek tussen moleculair bioloog Frank Grosveld en filosoof Jos de Mul naar aanleiding van de publicatie van Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0 van laatstgenoemde.

Aanmelden voor de week van de filosofie

In Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0, het door Jos de Mul geschreven essay van de Maand van de Filosofie 2014, is een belangrijke rol weggelegd voor  recente ontwikkelingen in moleculaire genetica, systeembiologie en biotechnologie. Ontwikkelingen die nopen tot een herziening van het centrale dogma van het neodarwinisme, namelijk dat uitsluitend in het DNA vastgelegde eigenschappen kunnen worden overgeërfd.

Jos de Mul, De techniek van het menszijn. Video-interview met Hermien Lankhorst. i-Filosofie #6, april 2014.

Techniek staat niet tegenover of naast de mens, maar is ook onder- deel van de mens. “Dat maakt dat, volgens Plessner, de mens van nature kunstmatig is”. Jos de Mul

Voor de Maand van de Filosofie 2014 schreef Jos de Mul, professor in de Wijsgerige Antropologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, het essay Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0. De Mul beschrijft de rol die technologie in het leven van de mensheid heeft gespeeld, vanaf het allereerste begin tot nu. Ook schetst hij een beeld van hoe deze relatie in de toekomst zou kunnen veranderen.

De Mul is geïnteresseerd in de theorieën van Helmuth Plessner (1892−1985) die dan ook een rode draad vormen door zijn essay. Deze Duitse filosoof onderzocht de relatie van de mens tot zichzelf en zijn buitenwereld. Volgens Plessner is de mens mens(elijk) door zijn excentriciteit: zijn vermogen om van buitenaf naar zichzelf te kijken. Geen enkel ander dier of ding kan op zo’n manier afstand van zichzelf nemen, maar dat betekent ook dat geen enkel ander wezen zo’n kloof met zichzelf ervaart. Door die kloof voelen we een gebrek aan geborgenheid en zijn we daarom altijd op zoek naar een veilig thuis. De excentrische positie zorgt er ook voor dat de mens zich fundamenteel onaf voelt. En in een poging daar wat aan te doen, gaat de mens aan de slag met techniek en cultuur. Techniek staat daarmee niet (alleen) tegenover of naast de mens, maar is ook onderdeel van de mens. “Dat maakt dat, volgens Plessner, de mens van nature kunstmatig is,” legt De Mul uit.

Geschenk van de Maand van de Filosofie

Dit jaar wordt u voor het eerst een Geschenk van de Maand van de Filosofie aangeboden: een gratis e-book met fragmenten uit recente Nederlandstalige filosofietitels die het thema van de Maand op verrassende wijze belichten. Dit e-book wordt u aangeboden door een uniek samenwerkingsverband van de filosofie-uitgevers Boom, Klement, Lemniscaat, Octavo en Vantilt. Zij hebben uit hun fondsen een verzameling tekstfragmenten geselecteerd, sommige reeds verschenen, andere nog niet eerder gepubliceerd, die het thema steeds weer op een bijzondere manier aan de orde stellen. Samen bieden zij u een staalkaart van het denken over mens en techniek in binnen- en buitenland. De 24 tekstfragmenten zijn verdeeld over 5 delen, die de verhouding tussen mens en techniek elk op een andere manier belichten.

Van Jos de Mul is onder de titel 'De grandeur van de technologie'  en fragment opgenomen uit zijn boek De domesticatie van het noodlot. De wedergeboorte van de tragedie uit de geest van de technologie. Van dit boek is eind maart 2014 een Amerikaanse editiue verschenen bij de State University of New York Press (SUNY): Destiny domesticated. The Rebirth of Tragedy Out of the Spirit of Technology.  Het gratis eBook kunt u downloaden door op de 'Lees meer' link hieronder te klikken en vervolgens op de PDF link op de volgende bladzijde.

Jos de Mul. Levenslessen van de Griekse tragedies.Spoorlezing 2014. Rotterdam: Laurenskerk, 27 april 2014. 

Jos de Mul, auteur van het boek De domesticatie van het noodlot is gevraagd door Spoor (het blad voor abonnementhouders van de NS) om de Spoorlezing 2014 te houden. Hij zal die lezing – in feite een 4 uur durende mini-cursus – op zondag 27 april houden in de Arminiuskerk in Rotterdam.

Speciaal voor SPOOR-lezers verzorgt de bekende filosoof Jos de Mul een verdiepingscollege over de lessen van de Griekse tragedies.

Griekse tragedies zijn een bron van praktische wijsheid. In dit verdiepingscollege laat filosoof Jos de Mul aan de hand van tragische helden als Antigone, Prometheus en Medea zien, welke gevolgen het heeft als wij het noodlot ‘omarmen’ als een keuze. Kunnen wij, moderne mensen, zo beter leren omgaan met tegenslag? Kunnen wij er daadwerkelijk door gesterkt worden? En kunnen wij, door het nemen van morele verantwoordelijkheid, tegenslag zelfs een bepaalde glans verlenen?

SPOOR organiseert dit exclusieve evenement in de monumentale kerkzaal van Arminius Rotterdam (naast Museum Boijmans van Beuningen). Jos de Mul is auteur van het Essay van de Maand van de Filosofie 2014 (Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0) en doceert Filosofische Antropologie aan de Erasmus Universiteit. Hij staat bekend om zijn toegankelijke manier van presenteren en wordt gerekend tot de invloedrijkste Nederlandse denkers van dit moment.

Het onderwerp is grotendeels gebaseerd op De domesticatie van het noodlot. De wedergeboorte van de tragedie uit de geest van de technologie. Aardige bijkomstigheid is dat in Maart 2014 ook de (enigszins geactualiseerde) Amerikaanse editie van dit boek uitkomt: Destiny Domesticated: the Rebirth of Tragedy Out of the Spirit of Technology.

Aanmelden voor de Spoorlezing kan via deze link.

Jos de Mul. eLife of de versmelting van informatica en biotechnologie. Filosofisch Café. Groningen, 22 april 2014.

DNA-printers, synthetische cellen en levende computervirussen: recente technologische ontwikkelingen doorbreken vroegere grenzen tussen de kunstmatige en natuurlijke wereld. En niet alleen in het lab maar ook al in ons lichaam. Disciplines als de neurowetenschappen, biotechnologie en informatica dragen niet alleen bij aan betere kennis van onze wereld, ze veranderen die en transformeren onze levens. Wat betekent dit voor de mens? Hoe ziet onze toekomst eruit en hoe ver zijn we daar van af?

Philos wordt gehouden in het Schimmelpenninck Huys, Oosterstraat 53 te Groningen. Het programma begint om 20.00 uur, eindigt rond 22.15 en bestaat meestal uit een inleiding gevolgd door een verdiepend onderling gesprek. Het filosofisch café kent geen lidmaatschap. De entreekosten zijn 6,50 euro, studenten betalen 5. Er zijn maximaal 55 zitplaatsen, reserveren is helaas niet mogelijk. Naast de acht filosofische avonden in dit voorjaar organiseert Philos workshops en cursussen.

Jos de Mul. 2014-04-18 (Amsterdam)  Ethische robotica. Gesprek tussen Pieter Jonker, Jan Staman & Jos de Mul. G8 van de filosofie. Amsterdam: Beurs van Berlage, 18 april 2014.

Filosofie Magazine, Human en Hivos organiseren op vrijdag 18 april 2014 de G8 van de Filosofie, toegankelijk voor publiek. Acht grote denkers spreken tijdens deze avond over de grote problemen van deze tijd: Peter Sloterdijk, Damon Young, John Gray, Chantal Mouffe, Zygmunt Bauman, Benjamin Barber, Markus Gabriel, Aziz al-Azmeh en Sophie Oluwole. Zij spreken onder andere over politieke structuren, het belang van onderwijs voor de volgende generatie, (medische) technologische veranderingen en privacy. Omdat naast daadkracht ruimte moet komen voor denkkracht.

‘Vooruitgang’ is een belangrijk overkoepelend thema tijdens de G8 van de Filosofie. Technologische vooruitgang, wetenschappelijke vooruitgang, economische vooruitgang. Maar wat betekent ‘vooruitgang’ eigenlijk en is ‘vooruitgang’ nastrevenswaardig? Niet alleen worden concrete probleemstellingen onder de loep genomen, ook fundamentele begrippen als ‘waarde’ en ‘nut’ worden ter discussie gesteld. De filosofische top streeft niet alleen naar het vinden van antwoorden maar is er tevens op gericht ruimte te creëren voor kritiek. Vanuit dit idee steken de acht grote filosofen publiekelijk de koppen bij elkaar, met het oog op de toekomst. Wat is de rol van het onderwijs? Op welke manier verhouden mens en techniek zich tot elkaar? Hoe ziet de toekomst van de democratie eruit? 

Pieter Jonker (Biorobotics Lab TU Delft), Jan Staman (directeur Rathenau Instituut) en Jos de Mul (hoogleraar wijsgerige antropologie Erasmus Universiteit) gaan op de G8 in gesprek over ethische robotica.

Jos de Mul, De mens als thuisloos wezen. Video-interview met Lisa over de boeken Cyberspace Odyssee, De domesticatie van het noodlot en Kunstmatig van nature, gepubliceerd op 1 april 2014.

Lisa Doeland van het Soeterbeeck Programma (Radboud Universiteit Nijmegen) in gesprek met hoogleraar filosofie Jos de Mul over 'de mens als thuisloos wezen'. Het gesprek zet in met zijn boek Cyberspace Odyssee (6de druk 2010). Met het ontstaan van de mensachtigen, meer dan vijf miljoen jaar geleden, begon de menselijke odyssee door ruimte en tijd. Dit boek handelt over de voorlopig laatste etappe van deze fascinerende reis: de ontdekking van cyberspace. In De domesticatie van het noodlot. De wedergeboorte van de tragedie uit de geest van de technologie (3de druk 2009) blikt De Mul terug op het tijdvan van de grote Griekse tragedies en beargumenteert hij de relevantie daarvan voor het begrip van de hedendaagse technologie. In Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0, het Essay van de De Maand van de Filosofie 2014, herneemt hij een aantal thema's uit zijn vorige boeken en bespreekt hij hoe versmeltende technologieën zoals informatietechnologie, biotechnologie, neurotechnologie en robotica begonnen zijn aan een fundamentele transformatie van de menselijke levensvorm. 

Voor meer informatie, zie de website van Uitgeverij Klement, die de twee eerstgenoemde boeken van Jos de Mul tijdens de Maand van de Filosofie met korting aanbiedt en de website van Uitgeverij Lemniscaat voor het Essay van de Maand van de Filosofie.

Jos de Mul, Die robot gaat ons krenken. Trouw, 5 april 2014, Letter en Geest, 4-8.

Dit artikel is is het derde en laatste in een serie over filosofie en techniek (zie ook Letter&Geest 25/1 en 1/3). Deze week verscheen Jos de Muls Essay voor de Maand van de Filosofie: Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0.

Schoorvoetend maakt de androïde robot zijn entree in de publieke en private ruimte, waar hij mee gaat doen aan het menselijk verkeer. Vooralsnog gebeurt dat vooral in landen als Japan, waar zulke robots die op mensen lijken worden ingezet voor zorgfuncties of als gidsen op drukke trein- en metrostations. Ook in de vermaaksindustrie draaien ze mee. Zoek Miim op YouTube en zie haar zingen met een 'meidengroep', dansen op een expositie en als mannequin bruidsmode showen.

De uiterlijke gelijkenis met mensen is opmerkelijk. Toch zul je ze door hun houterige gedag en beperkte handelingsrepertoire niet snel voor een echt mens verslijten. Maar door de snelle ontwikkelingen in de robotica roepen ze wel talloze vragen op. Krijgen robots ooit bewustzijn en emoties? En een vrije wil? Hoe kom je erachter of je met een bewuste robot van doen heb of slechts met gesimuleerde emoties en wilsbesluiten? Is vriendschap met een robot mogelijk? En seks ermee hebben, is dat verwerpelijk? Gaan robots ons overvleugelen, vernietigen zelfs? En waarin verschillen wij eigenlijk van robots?

Jos de Mul, 'We gaan nieuwe zintuigen creëren'. Interview met Jeroen Hopster. Filosofie Magazine. April 2014, 20-25.

De intelligentie van de mens heeft zijn eindpunt nog niet bereikt, meent filosoof Jos de Mul. ‘Het koppelen van verschillende breinen, daarin zit de toekomst.’

Hoe ziet ‘collectieve intelligentie’ eruit? De stad Rotterdam, bezien vanaf de vijfde verdieping van de Erasmus Universiteit, lijkt een goede kandidaat. Een vergezicht van hoge kantoorgebouwen, verbonden door een complex verkeersnetwerk. Dat uitzicht is het decor van de werkkamer van Jos de Mul, hoogleraar wijsgerige antropologie. De Mul schreef Kunstmatig van Nature, het essay voor de Maand van de Filosofie. Die titel is ontleend aan het werk van Helmuth Plessner (1892-1985). Volgens de Duitse filosoof Plessner is de mens een cyborg: technologische en culturele supplementen zijn onlosmakelijk verbonden met de condition humaine. In zijn essay bouwt de Mul op die these voort. Van de prehistorische mens tot Homo sapiens 3.0, het menselijke evolutieproces kenmerkt zich door een toenemende gang naar kunstmatigheid. ‘Wij leven in een technotoop’ zegt de Mul, terwijl hij zijn tablet in het stopcontact steekt en een waterkoker leegschenkt in een glazen theepot. ‘Op allerlei manieren is ons leven technologisch bemiddeld. De auto waar we in rijden, de trein die we nemen. E-mails, internet, we kunnen niet meer zonder.’

Jos de Mul, "Zwermintelligentie overvleugelt individueel vernuft". Interview met Joris Delporte. Tertio, Christelijk opinieweekblad. 2 april 2014, 4.

"Technologische evolutie blijkt als een mammoettanker in volle vaart. Een stilstand maken lukt niet, de koers bijsturen wel." Filosoof Jos de Mul analyseert (bio)technologische opstapjes naar "homo sapiens 3.0" "Biotechnologie en neurowetenschappen evolueren zo snel dat de mensheid voor een volgende fase in zowel cognitie als globale evolutie staat", meent Nederlands hoogleraar Jos de Mul. "Wie we morgen zijn, ligt meer dan ooit open."

Joris Delporte  ̶  "Onze cognitie staat aan de vooravond van een volgende ontwikkelingsfase", stelt Jos de Mul. Deze hoogleraar wijsgerige antropologie (Erasmus Universiteit Rotterdam) schetst zaterdag tijdens het Feest van de Filosofie in Leuven onder meer zijn visie op "globale intelligentie". "Deze kunstmatige vorm van kennis overstijgt het denkvermogen waarover individuen beschikken. De som van al het individuele vernuft blijkt immers groter dan de constituerende  delen. Dit soort "zwermintelligentie" is een emergent verschijnsel dat zich laat vergelijken met het vernuft van een zwerm mieren. Apart zijn die diertjes niet zo bijzonder, maar als kolonie vertonen ze behoorlijk ingenieuze gedragingen."