Jos de Mul. Paniek in de polder. Democratie in tijden van post truths en alternative facts. Bilthovense kring voor Wijsbegeerte en Psychologie. Bilthoven, 15 januari 2018.

Er waart een spook door Europa – het spook van het populisme. Het multiculturalisme is failliet verklaard, de rechtsstaat en parlementaire democratie staan onder druk, de Europese Unie kraakt in haar voegen. De afgelopen jaren zijn populistische politici als Marine Le Pen, Viktor Orban, Bart De Wever en in ons land Geert Wilders steeds verder opgerukt naar het centrum van de macht.

In zijn lezing zal Jos de Mul, aanknopend bij zijn boek Paniek in de polder. Polytiek in tijden van populisme (Lemniscaat, 2017)  nader ingaan op de vraag wat populisme is en hoe we ons  ertoe moeten verhouden. Is het een noodzakelijke correctie van een democratie waarin de stem van de massa niet langer wordt gehoord? Ligt de oplossing in vernieuwing van de democratie, door de introductie van meer directe vormen van democratie, zoals het referendum of de ‘loterijdemocratie’?  Of is het populisme en de daaruit voortvloeiende ‘tweetocratie’ een  gevaar dat we koste wat kost moeten bestrijden?

‘Wat te doen met populistische leiders als Wilders, Trump, Orbán en Erdoğan, die de democratie slechts lijken te gebruiken als een middel om een minder democratische of zelfs totalitaire staat te vestigen? In zulke gevallen kan de tragische situatie zich voordoen dat – een deel van – de bevolking of de internationale gemeenschap een pluralistische democratie alleen kan veiligstellen met ondemocratische machtsmiddelen. Dergelijke dilemma’s vormen een reden te meer om het populisme niet als een ‘heilzame ziekte’ te laten uitwoeden en andere partijen te laten infecteren. We kunnen beter proberen het populisme bijtijds te domesticeren door het in het democratische proces te betrekken.’ (fragment uit Paniek in de Polder).

Jos de Mul is hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Tot zijn bekendste boeken behoren Cyberspace Odyssee, De domesticatie van het noodlot en Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homa sapiens 3.0. De Engelse en Chinese vertalingen van zijn werk bezorgden hem gasthoogleraarschappen in de Verenigde Staten, China en Japan. Naast zijn academische werk publiceert hij regelmatig over maatschappelijke thema’s in NRC Handelsblad, Trouw en Vrij Nederland en is hij een veelgevraagd spreker. Zie zijn website: www.demul.nl

Jos de Mul. We moeten niet méér democratie, maar bétere democratie. Vrij Nederland Online, 24 februari 2017.

De opkomst van het populisme heeft mede geleid tot discussies over de kloof tussen burger en politiek, de crisis van de democratie en de manieren om die kloof te overbruggen en de crisis te bezweren. Veel bijdragen aan het publieke debat gaan ervan uit dat genoemde kloof en crisis samenhangen met het representatieve karakter van de huidige democratie. De oplossing wordt dan gezocht in meer of minder drastische herzieningen van het democratisch bestel. Bijvoorbeeld in de richting van meer deliberatieve of directe vormen van democratie.

Bij de formulering van de oplossing speelt het natuurlijk een grote rol hoe men tegen het populisme aankijkt. Wie het populisme als een bedreiging beschouwt voor de rechtsstaat en de pluralistische democratie, zal naar andere oplossingen neigen dan wie van mening is dat populisten een nuttige, correctieve functie vervullen in de representatieve democratie of dan degenen die het populisme ruim baan willen geven omdat het de meest ideale vorm van democratie belichaamt. In dit essay zal ik enkele analysen en voorstellen bespreken en wegen.

Jos de Mul. Paniek in de Polder. Polytiek in tijden van populisme. Rotterdam: Lemniscaat, februari 2017.

Uitgebreide en geactualiseerde editie met twee extra hoofdstukken en een nieuwe inleiding over populisme ten tijde van Trumps ‘tweetocratie’

Er waart een spook door Europa en omstreken – het spook van het populisme. Het multiculturalisme is failliet verklaard, de rechtsstaat en parlementaire democratie staan onder druk, de Europese Unie kraakt in haar voegen. Donald Trump heeft de vs in de populistische vaart der volkeren opgestuwd en Marine Le Pen, Viktor Orbán, Bart De Wever en onze eigen Geert Wilders ruiken de macht. Er heerst paniek in de Polder.

Helder en met de nodige humor analyseert Jos de Mul het wedervaren van de vaderlandse politiek sinds de moord op Pim Fortuyn. Hij schrijft over schaatsende moslima’s, wedergeboren verlichters, eurosceptische nationalisten en islamofobe populisten.

Daarbij pleit hij voor een ‘verlichte polytiek’ die de paniek buiten de Polder houdt en het tragisch besef erbinnen. Tegenover mono- en multiculturalisten verdedigt hij een ‘interculturele’ invalshoek: we moeten aanvaarden dat culturen zich voortdurend vermengen, met alle spanningen en verrijkingen van dien, en de succesvolle mengvormen krachtig stimuleren.
 

Voorpublicat ies nieuwe editie:

2017-02-24 (Vrij Nederland) We moeten niet méér democratie, maar bétere democratie

2017-03-25 (Trouw) Polder Wilders het kabinet in

2017-03-01 (Gereformeerd Dagblad) Populist is in zijn nopjes met sociale media

2017-03-02 (Friesch Dagblad) Populist is in zijn nopjes met sociale media

Over de eerste editie schreef de pers:

‘Het is niet gering wat Jos de Mul overhoop haalt, en als hij iets aantoont, is het dat Polder-denken allerminst saai, kleurloos, clichématig of vervelend hoeft te zijn.’
– Rob Hartman in De Groene Amsterdammer

‘Terecht noemt Afshin Ellian Jos de Mul in zijn ‘hartelijke afbeveling’ een ‘vrolijke interculturalist’ en een ‘onverbeterlijke postmodernist’.’
– Arnold Heumakers in nrc Handelsblad

‘Jos de Mul is uit op energie opwekkend conflict.’
– Carel Peeters in Vrij Nederland

"De voorliggende essays dragen m.i. bij tot een vernieuwd en beter debat dan het tot nog toe gevoerd is, wat een hele verdienste is." (lees de hele recensie)
– Bart Haers, in De Verwondering.

"Met dit pleidooi staat De Mul haaks op de tijdgeest" (lees de hele recensie)
– Bert Altena in Wij. Verbindt de verschillen.

"Boeiend en intregerend is het pleidooi van De Mul voor een verlichte polytiek waarin zijn filosofie van cultuur, politiek en religie in kort bestek scherp en helder samengevat wordt. [...] Behalve een breed georiënteerde academische filosoof met originele ideeën is hij, zoals blijkt uit dit boek ook een politiek geëngageerde essayist met een geheel eigen filosofisch doordachte inbreng in het publieke debat." (lees de hele recensie)
– Wim Couwenberg in Civis Mundi, mei 2011.

"Hoewel De Mul zich aantoonbaar niet schaamt voor zijn postmoderne voorliefde, zijn de principes die hij ontwikkelt uiterst scherpzinnig en bovendien zeer bruikbaar voor Christelijke politiek." (lees de hele recensie)
Henk den Uijl in Opunie, 4 november 2011.

"In Paniek in de Polder analyseert De Mul op heldere en overtuigende wijze wat er aan de hand is in de huidige Nederlandse politiek. Maar daarbij blijft het niet: hij biedt tevens een creatieve oplossing om uit de politieke impasse te geraken. In tijden van politieke turbulentie buitelen wetenschappers over elkaar heen met een verklaring. Zie bijvoorbeeld Waarom is de burger boos? van Maarten van Rossem, Van regentenmentaliteit tot populisme van Henk te Velde en  van publicist Bas Heijne. Ze illustreren dat het debat over populisme minstens zo populair is als het populisme zelf.
Jos de Mul – hoogleraar filosofie van mens en cultuur – sluit met zijn boek bij dit rijtje aan. Maar tegelijkertijd onderscheidt hij zich positief van zijn voorgangers in een poging een oplossing te formuleren voor de impasse waarin de huidige politiek volgens hem verkeert." 
– Roeland Harms in 8Weekly

"Zijn pleidooi voor  het ‘interculturalisme’ – als alternatief voor het multiculturalisme –  is boeiend en verfrissend"
- Addie Schulte, Boekenstrijd. 23 maart 2017.

Interviews over het boek in de geschreven pers:

'Polderen is het beste antwoord op de huidige paniek'. Interview met Ivana Ivkovic. Filosofie Magazine. Mei 2011,

Interviews over het boek op radio en televisie:

Interview in OBA Live. Donderdag 31 maart 2011:19.00 uur, radio 5, televisie Salto en Spirit24

Interview met Wim Brands in VPRO Boeken. Zondag 3 april 2011:11.00 uur, Nederland 1.

Smout, Bart. Nederland Regelland. Interview met Paul Frissen, Marius Meeuws, Jos de Mul en Arie Trouwhorst. Univers,10 maart 2016, 18-21.

Aan regels en protocollen geen gebrek in Nederland. Des te groter is de schok wanneer er iets gebeurt wat niet de bedoeling is, of het nu gaat om een treinongeluk of om een aangespoelde walvis. Verstikken we ons met regels in een mislukte poging de chaos te beteugelen? “We koesteren graag de illusie dat we het noodlot de baas zijn.”

Jos de Mul. Database Identity: between construction and control. Invited lecture at the 1st Thinkers’ Summit of Translingual Communication on Life: Data, Symbol and Wisdom. Beijing: Department of Journalism and Communication. Beijing University, January 10-11, 2016.