Jos de Mul. Diner pensant over de toekomst van Europa. De Haag: Ministerie van Buitenlandse zaken, 18 januari 2017.

In de huidige verkiezingstijd wordt het debat over Europa gekenmerkt door slimme one-liners, identiteitspolitiek en veel maatschappelijk onbehagen. Het is een tijd die vraagt om een goed gesprek, een inhoudelijke dialoog, waarin nieuwe verbindingen en productieve confrontaties kunnen optreden tussen scherpe denkers.

Dat zijn de ingrediënten voor het Diner Pensant, een discussieavond waar invloedrijke vertegenwoordigers uit verschillende sectoren met elkaar in gesprek gaan over de positie van Nederland in de Europese Unie (EU). Tijdens het besloten diner denken 30 genodigden samen na over de belangrijkste actuele vragen over de toekomst van de EU. Het thema van de bijeenkomst op 18 januari 2017 is ´het verhaal van Europa´.

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2017 dient de mogelijkheid van een heroriëntatie op de EU zich aan. Welke Europese toekomst ziet Nederland voor zich? Welke rol wil Nederland hierin spelen? En welk verhaal of welke verhalen zijn nodig om draagvlak te creëren voor de Nederlandse Europapolitiek, hoe meervoudig ook ingevuld? Met deze vragen gaan we aan de slag. Alle genodigden zijn net als u op hun eigen bijzondere wijze beïnvloeders van het maatschappelijke klimaat. Wij zijn trots op het exclusieve gezelschap van gasten dat met deze avond bijdraagt aan het debat over Nederland in Europa.

Politicoloog Paul Frissen leidt de avond en introduceert het thema. Wij zijn zeer verheugd u drie sprekers te mogen aankondigen die elk een intellectuele gang verzorgen: René Cuperus (columnist en wetenschappelijk medewerker bij de Wiardi Beckman Stichting), Caroline de Gruyter (Europa correspondent voor het NRC Handelsblad) en Pieter de Gooijer (Permanent Vertegenwoordiger bij de EU). Deze bijzondere sprekers nemen u mee in de fundamentele vragen over de positie van Nederland in de EU. Aansluitend aan de plenaire discussie wordt het gesprek aan drie tafels verrijkt door uw bijdrage en die van de andere genodigden aan uw tafel. Een ervaren moderator leidt het gesprek. De uitkomsten van de avond worden door het ministerie meegenomen in de nadere bepaling van een Nederlandse Europapolitiek.

Jos de Mul. Europa: beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. Sociale vraagstukken. 29 december 2014.

In zijn lezing aan de Erasmusuniversiteit op 23 oktober 2014 bepleitte Jürgen Habermas om het democratische tekort in de EU op te heffen door de Europese burger een dubbele soevereiniteit toe te kennen. Filosoof Jos de Mul bracht daar tegenin dat de uitvoering van dit voorstel eerder spanningen zal oproepen dan solidariteit creëren tussen lidstaten en volkeren. We moeten voorkomen de culturele rijkdom van Europa op te offeren aan een neoliberale superstaat.

Net als Habermas hou ik van Europa. Een decennium na het einde van de Tweede Europese Burgeroorlog (WO II) geboren, had ik het geluk op te groeien in een democratische en vreedzame welvaartstaat, die mij in staat stelde de culturele rijkdom van Europa te genieten en te waarderen. Die liefde is alleen maar gegroeid gedurende de periode dat ik in de Verenigde Staten en China woonde en werkte, en ik me voor het eerst ten volle realiseerde dat ik behalve Nederlander ook Europeaan ben. Tegelijkertijd blijft Europa een mythisch fenomeen. Zelfs de meest basale vragen – Wat is Europa? Waar is Europa? Wanneer is Europa? en, in het bijzonder sinds de eurocrisis die de liefde voor Europa bij velen deed verkoelen, Waarom Europa? – zijn niet simpel te beantwoorden. Slechts één ding lijkt boven elke twijfel verheven: in de kern is Europa een moderne versie van de klassieke Atheense democratie. Tegelijkertijd is echter duidelijk dat de Europese democratie én de verworvenheden van de welvaartsstaat stevig onder druk staan. De oorzaak daarvan is een nauwelijks door de Europese natiestaten gecontroleerde, neoliberale markteconomie.

Jos de Mul, It takes three to tango. Over de tragische dimensie van Europa, in: Ronald Tinnevelt (red.), Europa. Op zoek naar een nieuw elan. Nijmegen: Valkhof Pers, 2014, 177-192.

“Het veroverde Griekenland veroverde haar onbeschaafde veroveraar en bracht de kunsten in het landelijke Latium.”

Horatio
 

Waar is Europa? Wanneer is Europa? Wat is Europa?

Wie vraagt naar de Europese cultuur wordt al snel geconfronteerd met enkele basale, maar lastig te beantwoorden vragen. Dat wordt al duidelijk als we de simpele vraag stellen waar Europa nu precies ligt. Dat hangt samen met het onderscheid tussen staat en natie. Spreken we over de EU, een bundeling van onafhankelijke en soevereine lidstaten, dan is er een precies, zij het nogal veranderlijk antwoord te geven. Bestond de EEG bij oprichting in 1958 uit 6 lidstaten, dat aantal is steeds verder gegroeid en sinds de toetreding van Roemenië en Bulgarije in 2007 bestaat wat nu de EU heet uit niet minder dan 27 lidstaten. En het is onwaarschijnlijk dat het daar bij zal blijven.

Het gaat me hier echter niet om de grenzen van de EU, maar naar die van de Europese cultuur. Die vragen hangen natuurlijk wel samen. In de discussie over de mogelijke toetreding van Turkije tot de EU gaat het immers ook, en niet in de laatste plaats, om de vraag of Turkije wel of niet tot de Europese cultuur behoort. Op die vraag is gezien het heterogene, open en daardoor veranderlijke karakter van de Europese cultuur geen enkelvoudig antwoord mogelijk. In de discussies over het Turkse lidmaatschap wordt vaak de nadruk gelegd op de verschillende religieuze tradities. Dat is inderdaad een belangrijk verschil. Maar daarbij mag niet vergeten worden dat het christendom en de islam allebei wortels in het jodendom bezitten, en dat de geschiedenis van Turkije nauw verbonden is met die van de huidige lidstaten van de EU. Als het om Europa gaat wordt – de Grieken voorop – graag verwezen naar de Griekse Oudheid als de bakermat van de Europese cultuur. Daarbij wordt vaak vergeten dat die Griekse cultuur voor een belangrijk deel tot ontwikkeling kwam aan de Ionische kunst van wat nu Turkije heet. Thales woonde in Milete en Herakleitos zag alles stromen (panta rhei) in Efese. En ook door het Rijk van Alexander de Grote, het Byzantijnse en het Otto- maanse Rijk (dat zich op haar hoogtepunt tot aan Wenen uitstrekte), is Turkije deel van de Europese geschiedenis.

De vraag wanneer Europa is, is al even lastig te beantwoorden. Is Europa een herinnering? Een realiteit uit het verleden, uit de tijd dat er nog Europese Rijken bestonden, zoals het Romeinse Rijk en de keizerrijken van Karel de Grote en Napoleon? Of ligt Europa juist in de toekomst, in het moment dat de economische, juridische, poli- tieke en culturele integratie van de EU is voltooid? Of is Europa misschien veeleer een utopie, een mythische gestalte, zoals de bevallige Europa uit de Griekse mythologie, de mooie prinses uit de stad Sidon (in het huidige Libanon), die door Zeus naar Kreta wordt ontvoerd om er de liefde mee te bedrijven, waaruit vervolgens de oudste cultuur van Europa, de Minoïsche, ontspringt? De oorsprong ligt immers altijd elders.

De vragen naar het waar en wanneer van Europa voeren onvermijdelijk naar een derde vraag: wat is nu eigenlijk het Europa waarnaar we op zoek zijn? In feite is dit de meest fundamentele vraag, aangezien we onze zoektocht naar de grenzen van Europa in ruimte en tijd pas kunnen aanvangen als we op zijn minst enige notie hebben van waar we nu eigenlijk naar op zoek zijn, of dat nu een verleden of toekomstige realiteit is, of een mythische gestalte.

Jos de Mul. It takes three to tango! Invited lecture at the colloquium Europa's hoogste goed. Rotterdam: Erasmus University Rotterdam, November 22, 2013.

Naar aanleiding van het emeritaat van bijzonder hoogleraar prof.dr. Donald Loose en het honderdjarig bestaan van de Erasmus Universiteit Rotterdam organiseert de Faculteit der Wijsbegeerte het colloquium "Europa's hoogste goed".Keynote spreker is prof. dr. Rémi Brague (Paris Sorbonne, München, Boston en lid van de Académie des Sciences Morales et Politiques) met zijn lezing Why Europe is in need of a strong concept of the good. Met zijn werk Europe la voie romaine (E: Eccentric culture) verwierf hij bredere mondiale bekendheid. Brague is een eminent kenner van Europa's complexe culturele identiteit, zowel van haar antieke en middeleeuwse als moderne bronnen. Hoewel het boek in 14 talen vertaald werd, was het tot op heden niet in het Nederlands beschikbaar. Na zijn lezing op de Erasmus Universiteit Rotterdam wordt de Nederlandse vertaling Europa - de Romeinse weg aangeboden aan Brague.Naast de lezing van Brague is er in de ochtend een interdisciplinairpanel in het Nederlands betreffende "Europa's hoogste goed" waarin wijsgerige, economische, historische en sociale aspecten daarvan worden belicht. Sprekers zijn prof.dr. J. de Mul (FW), dr.  L. Noordergraaf (ESE, EUC), prof.dr. W. Schinkel (FSW) en drs. J. Hengstmengel (FW). Voorzitter is filosoof prof.dr. Ger Groot (FW).Het colloquium eindigt met het afscheid van prof.dr. Loose, die na negentien jaar werkzaam te zijn geweest aan de Faculteit der Wijsbegeerte met emeritaat gaat. Hij bezette aldaar de bijzondere leerstoel 'Wijsbegeerte en katholieke levensbeschouwing', ingericht door de Stichting Thomas More. Ter afsluiting van zijn tijd aan de Erasmus Universiteit Rotterdam zal prof.dr. Loose zijn afscheidscollege geven: "Europa's hoogste goed".

约斯·德·穆尔 里斯贝思·努尔德格拉芙 《主权债务危机还是苏菲的抉择：论欧洲的悲剧、罪恶与责任》《社会科学战线》2012年第4期 [Jos de Mul and Liesbeth Noordegraaf-Eelens. The sovereign debt crisis or Sophie’s choice. On European tragedies, guilt and responsibility, Social Science Front, no.4 2012, 1-5]

主权债务危机还是苏菲的抉择: 论欧洲的悲剧、罪恶与责任

[荷] 约斯·德·穆尔 1  摇里斯贝思·努尔德格拉芙 2

(1作者简介: 约斯·德·穆尔( Jos de Mul), 荷兰伊拉斯谟大学哲学系教授, 研究方向: 哲学人类学; 里斯贝思·努尔德格拉芙(Liesbeth Noordegraaf-Eelens), 伊拉斯谟大学经济系副教授, 研究方向: 哲学、经济学。郾伊拉斯谟大学哲学系, 荷兰鹿特丹3000 DR; 2郾伊拉斯谟大学经济学系, 荷兰鹿特丹3000 DR)

摇摇摘要: 2011 年, 针对金融危机, 欧洲峰会叠起, 但效果不佳。 我们应该开始在金融领域之外进行深入 思考。 文章将以希腊神话中俄狄浦斯的故事及《苏菲的选择》 为例, 阐释悲剧的意义, 从而透视欧洲危机 的深层问题。 解决欧洲危机的关键在于唤起人的责任感。 新自由主义弊端开始在欧洲显现, 当前, 迫切需 要将政治与经济联系起来, 在政治和文化的意义上定义欧洲, 而不是纠结于金融政策的改革。

关键词: 欧洲; 主权债务危机; 悲剧; 责任
中图分类号: G02摇文献标识码: A摇文章编号: 0257-0246 (2012) 04-0229-05

Jos de Mul en Liesbeth Noordegraaf-Eelens. Schuld en bonus. Over geld, Grieken en tragiek. Trouw, zaterdag 5 november, 2011, Letter en Geest, 1-3.

De eurotop van 26 oktober had een eind aan de euro-crisis moeten maken, maar met de aankondiging van het Griekse referendum nam de verbijstering en  verwarring weer toe. Waarom lukt het Europa niet de crisis te bedwingen? Is dat te wijten aan de onvoorspelbaarheid van de financiële markten of is het veeleer te wijten aan een gebrek aan leiderschap?

Een wereld zonder financiële crises, omvallende banken en landen die balanceren op het randje van de afgrond: het lijkt een onrealistische wensdroom. Sinds een jaar of vijf sleept de wereldeconomie zich voort van de ene crisis naar de andere. Het begon in 2007 met de subprime mortgage (‘rommelhypotheken’) crisis, die een jaar later leidde tot een wereldwijde bankencrisis. Nationale overheden moesten banken redden. Op dit moment zuchten de Verenigde Staten en diverse landen in Europa onder torenhoge overheidsschulden.

Open brief aan Geert Wilders. Ter gelegenheid van de presentatie van het boek Paniek in de polder. Polytiek en populisme in Nederland. Rotterdam, Boekhandel Donner (Lijnbaan), 1 april 2011, 16-18 uur.

Beste Geert!

Het liefst had ik je het eerste exemplaar van mijn boek Paniek in de Polder. Polytiek en populisme in Nederland persoonlijk overhandigd, maar dat leek de organisatoren van deze opening van de Maand van de Filosofie niet zo’n goed idee. Ze waren bang dat je aanhangers stennis zouden komen schoppen. Belachelijk idee! Zij schijnen nog steeds niet door te hebben dat de PVV zich in korte tijd heeft getransformeerd tot een respectabele partij die in het politieke polderlandschap, die gedoogt en gedoogd wordt. Partij-ideoloog Martin Bosma heeft inmiddels zelfs een column in de NRC, de buurtkrant van de Amsterdamse grachtengordel. Kan het nog polderrijker? Van dat gedemoniseer door Gutmenschen als Rob Riemen hebben we de buik nu toch langzamerhand wel vol. Kom op zeg, we leven niet meer in het decennium van Fortuyn!