Jos de Mul, 'We gaan nieuwe zintuigen creëren'. Interview met Jeroen Hopster. Filosofie Magazine. April 2014, 20-25.

De intelligentie van de mens heeft zijn eindpunt nog niet bereikt, meent filosoof Jos de Mul. ‘Het koppelen van verschillende breinen, daarin zit de toekomst.’

Hoe ziet ‘collectieve intelligentie’ eruit? De stad Rotterdam, bezien vanaf de vijfde verdieping van de Erasmus Universiteit, lijkt een goede kandidaat. Een vergezicht van hoge kantoorgebouwen, verbonden door een complex verkeersnetwerk. Dat uitzicht is het decor van de werkkamer van Jos de Mul, hoogleraar wijsgerige antropologie. De Mul schreef Kunstmatig van Nature, het essay voor de Maand van de Filosofie. Die titel is ontleend aan het werk van Helmuth Plessner (1892-1985). Volgens de Duitse filosoof Plessner is de mens een cyborg: technologische en culturele supplementen zijn onlosmakelijk verbonden met de condition humaine. In zijn essay bouwt de Mul op die these voort. Van de prehistorische mens tot Homo sapiens 3.0, het menselijke evolutieproces kenmerkt zich door een toenemende gang naar kunstmatigheid. ‘Wij leven in een technotoop’ zegt de Mul, terwijl hij zijn tablet in het stopcontact steekt en een waterkoker leegschenkt in een glazen theepot. ‘Op allerlei manieren is ons leven technologisch bemiddeld. De auto waar we in rijden, de trein die we nemen. E-mails, internet, we kunnen niet meer zonder.’

Jos de Mul, "Zwermintelligentie overvleugelt individueel vernuft". Interview met Joris Delporte. Tertio, Christelijk opinieweekblad. 2 april 2014, 4.

"Technologische evolutie blijkt als een mammoettanker in volle vaart. Een stilstand maken lukt niet, de koers bijsturen wel." Filosoof Jos de Mul analyseert (bio)technologische opstapjes naar "homo sapiens 3.0" "Biotechnologie en neurowetenschappen evolueren zo snel dat de mensheid voor een volgende fase in zowel cognitie als globale evolutie staat", meent Nederlands hoogleraar Jos de Mul. "Wie we morgen zijn, ligt meer dan ooit open."

Joris Delporte  ̶  "Onze cognitie staat aan de vooravond van een volgende ontwikkelingsfase", stelt Jos de Mul. Deze hoogleraar wijsgerige antropologie (Erasmus Universiteit Rotterdam) schetst zaterdag tijdens het Feest van de Filosofie in Leuven onder meer zijn visie op "globale intelligentie". "Deze kunstmatige vorm van kennis overstijgt het denkvermogen waarover individuen beschikken. De som van al het individuele vernuft blijkt immers groter dan de constituerende  delen. Dit soort "zwermintelligentie" is een emergent verschijnsel dat zich laat vergelijken met het vernuft van een zwerm mieren. Apart zijn die diertjes niet zo bijzonder, maar als kolonie vertonen ze behoorlijk ingenieuze gedragingen."

Jos de Mul - Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0. Haarlem, 7 april 2014.

Ontwikkelingen op het gebied van de robotica, neurowetenschappen en biotechnologie dwingen ons om de vraag te stellen wat eigenlijk nog het verschil is tussen mens en robot, tussen evolutie en innovatie, tussen natuurlijk en kunstmatig leven. Op biotechnologisch gebied heeft men alternatieven ontwikkeld voor het DNA, het ‘bouwplan’ van al het leven. Terwijl de evolutie ooit bestond uit natuurlijke selectie, betreden we met deze alien genetics het tijdperk van kunstmatige selectie. Mogen we hiermee planten, dieren en mensen ‘verbeteren’? Wie we zijn en wat we willen worden, is meer dan ooit een open vraag, een opgave. Jos de Mul, hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Faculteit Wijsbegeerte van de Erasmus Universiteit Rotterdam, schrijft het essay van de Maand van de Filosofie en leidt deze avond in. Hij zet de boel op scherp en stelt de prangende vraag: worden wij de eerste soort op aarde die zijn eigen evolutionaire opvolger gaat scheppen?

Maandag 7 april, 20:00 uur – Jos de Mul – Kunstmatig van nature. Op weg naar Homo sapiens 3.0.
Filosofisch café Haarlem – 19.45 uur (€ 5,- / € 3,- studenten)

Jos de Mul, Van nature kunstmatig: de Robo Sapiens, Zutphen: Luxortheater, 2 april 2014.

Mens en techniek staan centraal in de Maand van de Filosofie 2014. Ontwikkelingen op het gebied van de robotica, neurowetenschappen en biotechnologie dwingen ons om de vraag te stellen wat het verschil is tussen mens en robot, tussen natuurlijk en kunstmatig leven. Jos de Mulschrijft het essay voor de Maand van de Filosofie. In Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0 neemt hij een aantal actuele ‘kunstmatigheden’ onder de loep. Wat zijn de gevolgen ervan voor ons dagelijks leven en zelfbegrip? Worden wij de eerste soort op aarde die zijn eigen evolutionaire opvolger gaat scheppen?

Jos de Mul (1956) is hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Zijn werk is in vele talen vertaald en werd onder meer bekroond met de Praemium Erasmianum(1993) en de Socrates-wisselbeker(2002).

Woensdag 2 april 2014 20.00 uur Luxortheater

Interview met Mark Brouwers over Kunstmatig van Nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0. Opium op 4, 1 april 2014, 22.30-23.30 uur,

Hoofdgast: Jos de Mul. pril is de Maand van de Filosofie Mens en techniek staan dit jaar centraal. Het is alleen de vraag of de grens tussen die twee nog wel zo scherp getrokken kan worden; de mens wordt steeds meer machine en machines worden steeds menselijker. Jos de Mul is filosoof en schrijver van het essay voor de maand van de filosofie Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0. Hij is hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en publiceert regelmatig essays in Trouw, NRC Handelsblad en de Volkskrant. In Kunstmatig van nature neemt De Mul een aantal actuele ‘kunstmatigheden’ onder de loep. Wat zijn de gevolgen ervan voor ons dagelijks leven en zelfbegrip? Hij zet de boel op scherp en stelt de prangende vraag: worden wij de eerste soort op aarde die zijn eigen evolutionaire opvolger gaat scheppen.

Beluister uitzending

Jos de Mul, Comprendere la natura. Dilthey, Plessner e la bioermeneutica. Lo Sguardo - rivista di filosofia. Vol. 14, no.1 (2014), 117-134.

Abstract: In recent years, authors like Chebanov, Markŏs, and Ginev have attempted to implement hermeneutic categories in the domain of biology. Against this background, the author takes Dilthey’s scattered remarks on the notion of the organic and Plessner’s biophilosophy as his starting point for the development of a biohermeneutical theory of biological purposiveness, which aims at bridging the gulf between the natural and the human sciences. Whereas the natural and human sciences are closely connected with a third-person and a first-person perspective respectively, the author argues that the second-person perspective plays a crucial role in the life sciences. In opposition to the natural sciences, in which causality is the key notion, and the human sciences, which rest on the notion of meaning, the author argues that the central concepts that characterize the second-person perspective of the life sciences are functionality and intentionality.

Nella Lebensphilosophie di Dilthey, l’antropologia e la storia sono strettamente connesse. Come lo stesso Dilthey afferma in una sentenza spesso citata, «Was der Mensch sei, sagt ihm nur seine Geschichte»^[2]. Tuttavia, per Dilthey storia significa solamente storia culturale. Per sviluppare una comprensione adeguata della condizione storica dell’uomo, dovremmo prendere in considerazione però anche la storia naturale. Dopo tutto, in quanto unità psico-fisica, l’Homo sapiens sapiens è il prodotto storico di un’iterazione complessa tra sviluppi sia naturali che culturali. Inoltre, all’epoca delle scienze della vita, la storia naturale e quella culturale sembrano sempre di più sconfinare l’una nell’altra. Le biotecnologie quali l’ingegneria genetica, l’ingegneria metabolica e il trapianto di genoma trasformano gli organismi in artefatti culturali e nel tentativo di creare la vita artificiale (probabilmente il Santo Graal della biologia di sintesi), gli artifatti culturali manifestano via via maggiori qualità prima riservate alla vita organica.

In quanto segue argomenterò la tesi secondo cui l’ermeneutica di Dilthey, specialmente la sua analisi della triade Erleben, Ausdruck e Verstehen, offre ancora un proficuo punto di partenza per lo sviluppo di una bioermeneutica che non ha a che fare solamente con la comprensione umana e con l’interpretazione degli esseri, delle (inter)azioni e degli artifatti umani, ma che include anche la comprensione e l’interpretazione di e da parte di agenti non-umani. Il fatto che Dilthey nei suoi ultimi scritti ermeneutici distingua in maniera piuttosto dogmatica tra natura e cultura pare senza dubbio di primo acchito un ostacolo per lo sviluppo di una bioermeneutica ispirata al suo pensiero. Per esempio, Dilthey rifiuta esplicitamente la possibilità di una comprensione umana della vita delle piante: «Bedeutung oder Wert kann etwas nicht haben, von dem es kein Verstehen gibt. Ein Baum kann niemals Bedeutung haben» (GS VII, p. 259). La possibilità di una comprensione o di un’interpretazione da parte di agenti non umani non è poi nemmeno considerata da Dilthey. Eppure, sosterrò che gli scritti tardivi di Dilthey sull’ermeneutica contengono qualche traccia per lo sviluppo di una bioermeneutica. Svilupperò oltre queste tracce con l’aiuto della biofilosofia di Plessner e grazie a qualche riferimento ad alcuni recenti sviluppi negli ambiti della biologia dei sistemi e della neuropsicologia^[3].

Innanzitutto, riprendendo il dibattito sulla demarcazione delle Naturwissenschaften e delle Geisteswissenschaften che ebbe luogo in Germania attorno al 1900, avanzerò la tesi secondo cui in quel dibattito erano in gioco varie dicotomie ontologiche, epistemologiche, fenomenologiche e normative che non combaciano. Dirò poi che queste dicotomie precludono una comprensione adeguata del carattere peculiare delle scienze della vita, a metà strada tra le scienze della natura e quelle umane (§ 1). Mostrerò in secondo luogo che Dilthey, nonostante il suo approccio per lo più dicotomico nel dibattito su tale demarcazione, a sua volta fondato sulla distinzione tra esperienza esteriore (prospettiva alla terza persona) e interiore (prospettiva alla prima persona), in qualche occasione ha riconosciuto lo statuto speciale delle scienze della vita, connesso con la «conformità di scopo (Zweckmäßigkeit)» immanente delle entità viventi (§ 2). In terzo luogo, dirò che la comprensione del finalismo immanente richiede l’esperienza da una prospettiva alla seconda persona, incarnata e interattiva (§ 3). Al fine di sostenere tale ipotesi, farò riferimento all’analisi di Plessner della triplice dimensione corporale della vita umana in Die Stufen des Organischen und der Mensch (§ 4). Nell’ultima parte, fornirò una breve visione d’insieme dei differenti tipi di interpretazione intraspecie, interspecie e intraorganica e traccerò i compiti che attendono la bioermeneutica (§ 5).

Jos de Mul, Niemand ontkomt aan de zwermgeest! Kunstmatig van nature 2: neurotica. Trouw, 1 maart 2014, Letter en Geest, 16-19.

Dit voorjaar houdt filosoof Jos de Mul drie lezingen, die opgenomen worden in zijn Essay voor de Maand van de Filosofie 2014,'Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0'. Dat verschijnt eind deze maand. De lezingen handelen over de gevolgen van genetica, neuro-technologie en robotica op de toekomst van de mens. Het essay op deze pagina's is een bewerkte versie van de tweede lezing, vorige week gehouden in debatcentrum Arminius in Rotterdam. De eerste lezing is verschenen in Letter & Geest va 25 januari. Volgende maand publiceren we ook een bewerking van de derde lezing ('Over hubots en echte mensen') die Jos de Mul geeft op 25 maart in de Radboud-universiteit in Nijmegen. Meer informatie op  www.ru.nl/soeterbeeckprogramma.

De spectaculaire groei van de laatste tien jaar is voorbij, maar het aantal gebruikers van sociale media is indrukwekkend. Facebook heeft in Nederland acht miljoen gebruikers, YouTube zeven, LinkedIn vier en Twitter drie miljoen. Voor de meeste Nederlanders zijn ze een deel van hun leven geworden.

Maar nu zwelt de kritiek aan. Sociale media zijn verslavend. Dat komt, schreven de Harvardpsychologen Tamir en Mitchell in 2012, doordat het onthullen van privé-informatie dezelfde genotcentra in de hersenen activeert als eten, het ontvangen van geld of het hebben van seks. Weliswaar geeft het plaatsen van een status update op Facebook niet hetzelfde plezier als een goede vrijpartij, maar als je er maar genoeg plaatst, kom je een heel eind. Dit verklaart ook waarom gebruikers, zelfs wanneer ze zich zorgen maken over het misbruik van persoonsgegevens op het internet, volharden in hun informatie-exhibitionisme.

Interview met Botte Jellema in de documentaire Het verraad van de voorstelling. Holland Doc. Radio 1.Zondag 23 februari, 21.00-22.00

Wat is echt? Dat is de vraag die Holland Doc Radio aanstaande zondag stelt. Documentairemaker Botte Jellema (die ook cultuurprogramma De Avonden presenteerde van 2009 tot december 2013) onderzoekt vervormd beeld en geluid in ‘Het Verraad van de Voorstelling‘. Want wat we horen en zien is “tot in de puntjes vormgegeven”, maar “ziet er vaak anders uit dan wat het is”, betoogt Jellema:

“Gephotoshopte gezichten, geknipt-en geplakte radio en televisie, zangers die zuiver zingen door een computer. We weten wel dat het nep is. Maar wanneer voelen we ons belazerd?”

Een radio-essay over “hoe we genept worden door Michael Bublé en Kinderen voor Kinderen”, waarin Jellema zelf zingt en Plato en The Matrix erbij haalt, met medewerking van filosoof Jos de Mul.

Beluister uitzending

Jos de Mul, RayFish Footwear, or the age of the biotechnological sublime.  Invited lecture at the 19th International Congress of Aesthetics. Krakow: Jagiellonian University, July 23, 2013.

The notion of the sublime, which since the nineteenth century is one of the dominant aesthetic categories, is strongly connected with (the artistic representation of) overwhelming nature. In my talk I will argue that in the course of the 20th century the sublime increasingly becomes entangled with the experience of technology. However, in the age of biotechnologies, such as genetic modification and synthetic biology, the sublime regains a natural dimension. Illustrated by RayFish Footware and some other striking examples of recent 'bio-art' it will be argued that in the age of biotechnology the difference between nature, technology and art will gradually vanish, and new dimensions of the sublime will become manifest.

Jos de Mul. Playful Identities: From Narrative to Ludic Self-Construction. Lecture and chair of the Playful Identities Panel at the international conference Paul Ricoeur and the Future of the Humanities.University of Groningen.

Jos de Mul: Playful Identities: From Narrative to Ludic Self-Construction

The aim of the interdisciplinary (conceptual-philosophical, media-theoretical, and qualitative empirical) Playful Identities (NWO) program (2005-2011) was to investigate if, and if so, to what extent and in what way, digital information and communication technologies are transforming the (construction of) personal and cultural identity. To that end we’ve developed a theory of ludic identity that critically elaborates on Ricoeur's theory of narrative identity. In this theory play and games are not only appropriate metaphors for human identity, but they are also conceived of as means by which people reflexively construct their identity.  In his presentation, Jos de Mul will sketch the outlines of this theory of ludic identity, against the background of which the other panelists, who all participated in the research program, will present some of the research projects in more detail.