Jos de Mul. These boots are made for talkin'. Some reflections on Finnish mobile immobility. In: Oiva Kuisma, Sanna Lehtinen and Harri Mäcklin (Eds.), Paths from the Philosophy of Art to Everyday Aesthetics. Finnish Society for Aesthetics Publication Series. Volume 1, 2019, 214-222.

These boots are made for talkin’. Some reflections on Finnish mobile immobility

You can’t be a Real Country unless you have a beer and an airline—it helps if you have some kind of a football team, or some nuclear weapons, but at the very least you need a beer.

                                                                                                              Frank Zappa

Abstract

On January 13-15 2005, a conference entitled Aesthetics and Mobility was held in Helsinki. On invitation of the organizers, Arto Haapela (University of Helsinki) and Ossi Naukkarinen (University of Art and Design Helsinki), I took part in this wonderful event. I knew Arto from the regular meetings of the International Association for Aesthetics and it was a great opportunity to get acquainted with his research project Aesthetics, Mobility, and Change and his international network of scholars. As it was my first visit to Finland, I also took the opportunity to get introduced to Helsinki and Finnish culture.  Afterwards, I wrote down my impressions of the conference and my memories of the visit. On occasion of the Festschrift for Arto I’ve worked up these personal notes as a tribute to him, esteemed colleague and distant friend.

Jos de Mul. The Emergence of Practical Self-Understanding. Human Agency and Downward Causation in Plessner’s Philosophical Anthropology. In: Human Studies, December 2018 (DOI: 10.1007/s10746-018-09483-2)

Abstract Helmuth Plessner’s Levels of Organic Life and the Human [Die Stufen des Organischen und der Mensch, 1928] is one of the founding texts of twentieth century philosophical anthropology (understood as philosophical reflection on the fundamental characteristics of the human lifeform). It is argued that Plessner’s work demonstrates the fundamental indispensability of the qualitative humanities vis-à-vis the naturalscientific study of man. Plessner’s non-reductionist, emergentist naturalism allots complementary roles to the causal and functional investigations of the life sciences and the phenomenological and hermeneutic interpretation of the phenomenon of life in its successive levels and stages. Within this context, human agency can be understood as a higher-order property of organic life, which act by the selective activation of lower-level psychophysical powers. Plessner’s three ‘anthropological laws’ are used to situate the notion of practical self-understanding in between two extremes: deterministic views that deny human freedom and responsibility and views that ascribe an unrealistic amount of autonomy to human beings.

Keywords Helmuth Plessner · Philosophical anthropology · Non-reductionist naturalism · Emergentism · Downward causation · Human agency · Practical selfunderstanding

Jos de Mul. Polyzentrizität und Poly(ex)zentrizität: neue Stufen der Positionalität? Zu Telerobotern, Craniopagus-Zwillingen und globalen Gehirnen. In: A. Henkel & G. Lindemann (Hrsg.) Mensch und Welt im Zeichen der Digitalisierung. Baden Baden: Nomos, 2019, 187-207.

In diesem Kapitel untersuche Ich die Möglichkeit einer nächsten Stufe der Positionalität jenseits der Stufe der exzentrischen Positionalität, wie sie Plessner in Die Stufen des Organischen und der Mensch eingeführt hat. Ich stelle zwei mögliche Kandidaten für eine nächste Positionalitätsstufe vor. Die erste Möglichkeit betrifft telerobotic experiences (telerobotische Erfahrungen), über die Howard Rheingold in seinem Buch Virtual Reality von 1995 berichtete und auf die ich in meinem Freiburger Vortrag von 2000 zurückgegriffen hatte. Entsprechende telerobotische Experimente wurden in jüngerer Zeit von Wissenschaftlern wie dem japanischen Roboterforscher Hiroshi Ishiguro in seinen Experimenten mit geminoiden Robotern noch systematischer und detaillierter fortgeführt – mit androiden Robotern, die existierenden Personen gleichen, im Falle von Ishiguro ihm selbst. In diesem Kontext werde ich diese künstlichen Formen der Polyzentrizität zudem mit deren natürlichem Gegenstück vergleichen: der sogenannten Schwarmintelligenz (hive mind) sozialer Insekten. Als zweiten Kandidaten einer möglichen nächsten Positionalitätsstufe
werde ich die sogenannten Craniopagus-Zwillinge diskutieren. Es handelt sich dabei um Zwillinge, die an Kopf und Gehirn verbunden sind. Weil sie so Teile des Thalamus teilen (einen Bereich des Gehirns, der für das Bewusstsein eine wichtige Rolle spielt), sind sie in der Lage, wechselseitig ihre Gedanken zu lesen. Obwohl Craniopagus-Zwillinge ein sehr seltenes Naturphänomen sind, könnte die Form von Positionalität, die sich in ihnen ausdrückt, als Vorreiter jener künstlicher Formen poly(ex)zentrischer Positionalität angesehen werden, die die Form künstlicher Thalamus-Brücken (artifical thalamic bridges) annehmen. Diese könnten ein zentrales Element in der Konstruktion sogenannter globaler Gehirne sein und eine menschliche Schwarmintelligenz begleiten.

Jos de Mul.  Leben erfaßt hier Leben: Dilthey as a philosopher of (the) life (sciences). In: Eric Nelson (ed.). Interpreting Dilthey. Cambridge University Press, 2019, 41-60. 

Eric Nelson (ed.). Interpreting Dilthey. 

In this wide-ranging and authoritative volume, leading scholars engage with the philosophy and writings of Wilhelm Dilthey, a key figure in nineteenth-century thought. Their chapters cover his innovative philosophical strategies and explore how they can be understood in relation to their historical situation, as well as presenting incisive interpretations of Dilthey's arguments, including their development, their content, and their influence on later thought. A key focus is on how Dilthey's work remains relevant to current debates around art and literature, the biographical and autobiographical self, knowledge, language, science, culture, history, society, and psychology and the embodied mind. The volume will be important for researchers in hermeneutics, aesthetics, practical philosophy, and the history of German philosophy, providing a valuable introduction to Dilthey's work as well as detailed critical analysis of its ongoing significance.

Bruno Accarino, Jos de Mul und Hans-Peter Krüger (Hrsg.). Internationales Jahrbuch für Philosophische Anthropologie. Band 8 / International Yearbook for Philosophical Anthropology. Volume 8. Thomas Ebke & Sabina Hoth (Hrsg.). Die Tier-Mensch-Differenz in der Philosophischen Anthropologie, in der Psychoanalyse und der Psychologie.  Berlin: De Gruyter, 2019, 324 p.

Bruno Accarino, Jos de Mul und Hans-Peter Krüger (Hrsg.). Internationales Jahrbuch für Philosophische Anthropologie. Band 8 / International Yearbook for Philosophical Anthropology. Volume 8. Thomas Ebke & Sabina Hoth (Hrsg.), Die Philosophische Anthropologie und ihr Verhältnis zu den Wissenschaften der Psyche.  Berlin: De Gruyter, 2019, 398 p.

"Gemessen an der zum Zeitpunkt des Entstehens der philosophischen Anthropologie noch teilweise gegebenen wechselseitigen Offenheit führen die Geisteswissenschaften heute ein weitgehend auf den eigenen Bereich zurückgezogenes Leben, und ein selbstbewusster Ausgriff etwa von Seiten der philosophischen Anthropologie auf die Lebenswissenschaften und die Wissenschaften von der Psyche wird selten gewagt. Hier ist der besprochene Jahresband eine nicht hoch genug zu schätzende Ausnahme, die allerdings nach Ansicht des Rezensenten noch selbstbewusster vonstatten gehen könnte. Hermeneutisches, epistemologisches, auf Semantik und z. B. Daseinsanalyse gehendes Denken muss vor den Grenzen der Naturwissenschaft nicht Halt machen. Ein zunächst zeit- und ortsgebundene Qualitäten als Unikate konstatierender und reflektierender, dann erst, wo angebracht, diese skalierender Weltentwurf kann selbst-bewusst dem naturwissenschaftlich-skalierenden beigesellt werden. Entsprechend gliedert sich die nachfolgende Rezension in zwei Teile. Einmal bespreche und kommentiere ich Kapitel, zu denen ich aus beruflichem Hintergrund etwas zu sagen habe. Zweitens begründe ich, weshalb eine philosophisch-reflektierende Betrachtungsweise der Gegenstände der Naturwissenschaft berechtigt ist, und wie sie nach Ansicht auch der mit dem Rezensenten publizierenden Autorengruppe durchgeführt werden könnte. Die im Buch für die Wissenschaften der Psyche referierten Einsichten sind somit auf eine Auffassung von Naturgeschehen insgesamt auszudehnen."

Thomas Fröhlich

Op 21 september 2019 verscheen in Letter & Geest van het dagblad Trouw ter gelegenheid van de twintigste verjaardag van de iconische sciencefiction film The Matrix het essay 'The Matrix. Actueler dan in 1999'.

De oorspronkelijke Matrix Essay Trilogie verscheen in 2003 in NRC ter gelegenheid van de première van de tweede en derde film in de Matrix filmtrilogie.

Kant formuleerde de drie kernvragen van de filosofie: Wat kan ik weten? Wat moet ik doen? Wat mag ik hopen?

De gebroeders Wachowski lijken door deze drie vragen gebiologeerd te zijn in hun Matrix-filmtrilogie.

I Ontologische paranoia. The Matrix: Wat kan ik weten? NRC Handelsblad. Cultureel Supplement, 13 juni, 2003, blz. 21.

II Noodlottige vrijheid. The Matrix Reloaded: Wat moet ik doen? NRC Handelsblad. Cultureel Supplement, 20 juni 2003, blz.27. 

III Posthumane doeleinden. The Matrix Revolution: Wat mag ik hopen? NRC Handelsblad. Cultureel Supplement, 14 november, 2003 blz. 23.

Beluister ook het interview voor VPRO Radio Cinema over de Matrix, dat eerder deze maand plaatsvond.

Jos de Mul. Breng me die horizon! Filosofische reisverhalen. Amsterdam: Boom, 2019. 

Breng mij die horizon! laat zien wat er gebeurt als een filosoof een ticket boekt. Jos de Mul neemt de lezer mee op een adembenemende reis langs communistische catwalks, pratende laarzen, gamende indianen, psychedelische cyberhippies, fonkelnieuwe tradities en Boeddha-bots. Hoe wij de wereld ervaren, wordt in belangrijke mate bepaald door de plaats en tijd waarin wij leven. Deze ‘ervaringshorizon’ is echter geen gevangenis. Reizen is een van de uitdagendste manieren waarop we onze beperkte horizon kunnen verbreden, verstrooien en laten versmelten met andere vergezichten. De filosofische reiziger wordt uitgedaagd de betekenis te begrijpen van de vreemde denkbeelden, handelingen en situaties waarin hij zich begeeft. Op dat moment wordt de reiziger een conceptueel toerist en zijn reis een filosofisch avontuur. 

Deze reisverhalen spelen zich af in verschillende landen in Europa, Amerika en Azië. De onderwerpen variëren van geschiedenis, kunst, politiek en religie tot nieuwe media.

‘Dit boek doet niet alleen verslag van mijn geografische omzwervingen, maar het is – als verslag van reizen die in een tijdspanne van vijfendertig jaar zijn gemaakt – ook een reis door de tijd. En bovendien worden deze reisverslagen afgewisseld met filosofische bespiegelingen over thema’s die met reizen samenhangen. Ze reflecteren op verschijnselen als interculturalisering, globalisering en toerisme, op de verschillende soorten reizigers die we onderweg tegenkomen, of op de wijze waarop vervoersmiddelen onze reiservaring kleuren. En op ongemakkelijker vragen, bijvoorbeeld of we werkelijk toegang hebben tot de ervaringen van mensen die in heel andere culturen leven en – ver van huis stel je je de gekste vragen – wat de zin is van onze levensreis.’

— Jos de Mul in Breng mij die horizon!


Jos de Mul (1956) is hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Tot zijn bekendste boeken behoren Cyberspace Odyssee (waarmee hij de Socrates Wisselbeker won in 2003), De domesticatie van het noodlot (2006), Kunstmatig van nature (Essay van de Maand van de Filosofie, 2014) en Paniek in de Polder (2017). De Engelse, Chinese en Japanse vertalingen van zijn werk bezorgden hem gasthoogleraarschappen in de Verenigde Staten, China en Japan. Hij is wereldwijd een veelgevraagd spreker. Over zijn filosofische omzwervingen publiceerde hij de afgelopen jaren geregeld in nrc Handelsblad, Trouw, Vrij Nederland en De Groene Amsterdammer.

Afshin Ellian (rechtsgeleerde, filosoof en dichter) over dit boek: ‘Een filosofisch boek dat zo mooi en vloeiend is geschreven, is al een provocatie van de bovenste plank. Het doet me denken aan Michel de Montaigne. Breng mij die horizon! is ook een eerlijke en openhartige biografie van Jos de Mul, verweven met een grenzeloze nieuwsgierigheid.’

Recensies

Wie een van de bestemmingen bezoekt die De Mul bespreekt, heeft aan Breng mij die horizon! een interessante extra reisgids. Maar ook thuisblijvers kunnen zich met dit boek een filosofische kosmopoliet wanen. – Hans Achterhuis in de Volkskrant (****)

Hoezeer er ook geglobaliseerd wordt, hoezeer traditionele horizonten ook versnipperd worden en gecombineerd tot culturele mengvormen, iedereen leeft volgens De Mul ‘nog steeds in zijn eigen bijeengesampelde “provincie”.’ Maar tegelijk is er, wat De Mul noemt, ‘een verlangen naar de overkant’, het besef dat het leven ook ‘elders’ is, dat er elders misschien leven is dat mogelijk nog interessanter en beter is. […] Maar hij heeft altijd zijn distantie achter de hand. Die distantie voorkomt dat idealen te absoluut nagestreefd worden. Dat heeft hij van de romantici geleerd, met name van Friedrich Schlegel die het romantische verlangen definieerde als ‘de eeuwige afwisseling van enthousiasme en ironie.’ Vandaar ook dat De Mul de ‘digitale hertovering’ niet zo ver door wil voeren dat de saaie robots het voor het zeggen krijgen. En er is nog altijd het tragisch humanisme. Dat zorgt bij De Mul voor een apollinische relativering van zijn dionysische enthousiasme. – Carel Peeters in Vrij Nederland.

Wie op reis - ter verstrooiing en instructie – een filosoof wil meenemen, doet er goed aan deze publicatie aan te schaffen. In dit voortreffelijk geschreven en persoonlijke boek, maakt de lezer niet alleen de geografische omzwervingen van de auteur mee, maar ook diens reis door de (eigen) tijd: in 35 jaar door Europa, Azië en Amerika. En passant worden we in wijsgerig antropologische zin geïnformeerd over Indianen, de Romantiek, Chinese avant-garde, de (post)koloniale mens, Boeddha en Nietzsche. Maar ook thema’s die met het reizen zelf samenhangen komen aan bod, zoals globalisering en toerisme. Het verrassend geïllustreerde werk kan een inspirerende gids zijn, naast het zo noodzakelijke eigen reisgidsje. Het boek is eveneens geschikt voor het type reiziger dat liever thuis blijft. – Leo van de Wetering  in Nu.nl

Denkt niet dat u in Breng mij die horizon! met lichtvoetige reisliteratuur te maken hebt. De verschillende reisverslagen die aan bod komen, zijn voornamelijk ook intellectuele uitstapjes. Jos de Mul is een erudiet man, die in één zin een ervaring koppelt aan een filosofische stelling. Hij plaatst de plekken die hij bezoekt in een brede context – van de geschiedenis waarin ze zijn ontstaan, hun politieke achtergrond en maatschappelijke rol. Zo neemt De Mul de lezer mee op een filosofische wereldreis. – Jasmijn Olk in Volzin

Met een boek vol reisverhalen kun je zelfs thuisblijven en in figuurlijke zin toch ergens komen. Je zit als het ware op de pakkendrager van de auteur. Dat is zeker het geval met Breng mij die horizon! van Jos de Mul. Hij noemt het zelf ‘filosofische reisverhalen’ en dat zijn het ook. Voordeel daarvan is, is dat je als lezer niet alleen met hem meereist, je denkt ook nog eens met hem mee. [...] Breng mij de horizon! is een rijk en inspirerend boek. Het is een voorrecht als lezer erop mee te mogen liften. Waar je ook gaat en in welke richting je ook denkt: Jos de Mul is een goeie wegwijzer. – Peter van Vlerken op Reisbijbel.nl

De wereldreiziger in hart en nieren, Jos de Mul (1956), is zeker geen pelgrim te noemen. Toch geeft hij in dit filosofische avontuur blijk van wat de wandelende of fietsende pelgrim op weg naar Rome kan overkomen. [...] De hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, Jos de Mul, behandelt in dit boek onderwerpen als Boeddha-bots in Japan, pratende laarzen in Helsinki en de zen-kunst van het duikbommenwerpen. Ondanks de merkwaardige onderwerpen kan het een inzicht geven in hoe je als pelgrim ook op je weg tot filosofische bespiegelingen kunt komen. – Pelgrimswegen

Wow, wat een bijzondere metgezel voor de zomervakantie heeft uitgeverij Boom. En van niveau mogen we wel zeggen, want met het boek Breng mij die horizon! neemt de reiziger de gedachten en overdenkingen mee van niemand minder dan Jos de Mul (1956), hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.  […] Aanrader! – Ondernemend Friesland

Radio interviews over Breng mij die horizon!

Pieter van der Wielen. Interview met Jos de Mul over Breng mij die horizon! Filosofische reisverhalen. VPRO Nooit meer slapen. Woensdag 12 / donderdag 13 juni 2019, 00:00-01:00. Beluister de uitzending hier.

Fons Geraets. Interview met  Jos de Mul over Breng mij die horizon! De Stemming. Radio Limburg 1, 23 juni 2019, 11.00-13:00 uur. Beluister de uitzending hier.

Chris Vemer. Interview met Jos de Mul over zijn boek Breng mij die horizon! Filosofische reisverhalen. Chris Natuurlijk. Radio Rijnmond, 27 juli 2019, 8:00-9:00 uur.

Interviews in tijdschriften

'Jezelf realiseren; een niet te voltooien proces'. Interview met Annemiek Schrijver. De Verwondering. Nummer 3. September 2019, 12-16.

Lezingen over Breng mij die horizon!

Waarom blijven we (niet) in de provincie? Presentatie Breng mij die horizon! Filosofische reisverhalen (Boom 2019). Rotterdam: Erasmus Universiteit. Erasmus Paviljoen, 4 juni 2019, 16:00-18:00 uur.

Breng mij die horizon! Lezing over Japanse pelgrimages in de serie Wanderlust van Studium Generale. Groningen, 17 september 2019. 

Denken over reizen. Lezing in de serie Filosofische ontmoetingen van Filosofie in Den Haag. Den Haag, 30 september.

Alexander Reeuwijk interviewt Jos de Mul over zijn nieuwe boek Breng mij die Horizon! Filosofische reisverhalen in de serie Teylers Ontmoet. Haarlem, Teylers Museum, 13 oktober 2019.

Over eerdere boeken van Jos de Mul:

‘Een gloedvol pleidooi voor een tragisch levensbesef.’ — Arnold Heumakers, in NRC Boeken over De domesticatie van het noodlot

‘Ik wou dat ik als student zoiets had kunnen lezen.’ — Piet Hut, Institute for Advanced Study, Princeton, over Kunstmatig van nature

‘Het is niet gering wat Jos de Mul overhoop haalt, en als hij iets aantoont, is het dat polderdenken allerminst saai, kleurloos, clichématig of vervelend hoeft te zijn.’ — Rob Hartmans in De Groene Amsterdammer over Paniek in de polder

‘Now … bring me that horizon!’ – Jack Sparrow in Pirates of the Caribbean

Er is nog een andere wereld te ontdekken – en meer dan een! Inschepen, gij filosofen! – Friedrich Nietzsche in De vrolijke wetenschap

 Jos de Mul.  Heftige harmonie in Xinjiang. Biopolitiek en etnocide op zijn Chinees. De Groene Amsterdamer. Jrg. 143, nr.3 (16 januari 2019), 26-31.

Musa is zichtbaar geëmotioneerd als hij vertelt dat hij sinds vorig jaar zomer geen contact meer krijgt met zijn ouders en zijn broer, die in een dorp in de buurt van Kashkar wonen. Ik spreek met hem via Skype over de tragedie die zich momenteel in de Chinese provincie Xinjiang voltrekt. Musa is een vijfenveertigjarige Oeigoer, in zijn vorige leven een populair docent aan het departement politieke wetenschappen van Xinjiang Normal University in Ürümqi, de hoofdstad van wat officieel de ‘Xinjiang Oeigoerse Autonome Regio’ heet. Eind 2006 vluchtte hij, nadat hij politieke problemen had gekregen, met zijn gezin naar de Verenigde Staten, waar hij de status van vluchteling kreeg. Onderwerp van gesprek zijn de concentratiekampen die volgens berichten in de internationale pers de afgelopen twee jaar in Xinjiang zijn verrezen.

Jos de Mul. Van stethoscoop naar datascoop. Een kwestie van vertrouwen? Lezing Slotconferentie eGGZ Centrum: Sneller, beter, hoe? Marketing & Innovatie voor meer e-metal Health. Amsterdam: IJsfontein, 21 november 2019.

Bewezen effectieve e-mental health kan ervoor zorgen dat mensen met psychische problemen sneller grip krijgen op het leven. Toch zien we dat instellingen, maar ook verzekeraars aarzelen om
e-mental health in te zetten. Hoe komt dat? Wat is er nodig om e-mental health te stimuleren? Is er wel voldoende kennis over e-mental health? Kan marketing hiervoor een oplossing bieden en zo ja, hoe dan?

Organisaties die e-mental health willen gebruiken moeten hiervoor open staan. Vooral therapeuten en ook verzekeraars lijken nog huiverig te zijn voor dit soort innovaties en vaak zijn organisaties er niet goed voor toegerust. Hoe voer je binnen je organisatie innovaties door? 

In de eindconferentie van het eGGZ Centrum als project willen we dieper op deze vragen ingaan.