Jos de Mul. (On)Echt Bali. De uitvinding van het Laatste Paradijs. Trouw. Katern Letter & Geest. Zaterdag 13 oktober 2018, 4-8.

Toerisme heeft in onze onverzadigbare zoektocht naar de hemel de plaats van religie ingenomen, betoogde filosoof Ruud Welten laatst in De Groene. De toerist gelooft niet langer in God, maar blijft de hoop op verlossing koesteren, en veronderstelt (net als de traditionele gelovige) dat het ware leven elders is, aan gene zijde van het geploeter en de zorgen en verveling van alledag. 

Als er één plaats op aarde aanspraak maakt op de titel toeristenparadijs, dan is het Bali wel, volgens de reisfolders The Last Paradise. Het heeft de palmbomenstranden, het tropische klimaat en het vrouwelijk schoon van de Stille Zuidzee-eilanden, de oosterse mysteries, de kleurrijke rituelen en tempelpracht van het hindoeïstische India, en een natuurschoonheid die kan wedijveren met die van het Amazonegebied. En dat alles bijeen op een eiland niet veel groter dan Gelderland en voorzien van alle luxe die je van een paradijs verwacht.

Uit de niet-aflatende stroom fotoboeken, films, reisgidsen, antropologische studies en romans die sinds de ‘ontdekking’ van Bali in het begin van twintigste eeuw zijn verschenen, doemt het beeld op van een paradijselijke beschaving, waarin iedereen kunstenaar is en in sensuele en spirituele harmonie met elkaar en de natuur leeft, waarin homoseksualiteit geen taboe is en ze – anders dan in het islamitische Java – niet op een god meer of minder kijken. 

Sinds onze zoon vijftien jaar geleden naar Bali verhuisde, daar trouwde met een Indonesische en er een bestaan opbouwde in de toeristensector, bezoeken we het eiland vrijwel jaarlijks. We genieten van de warmte en de keuken, wonen kleurrijke ceremonies bij (de hindoekalender kent meer feestdagen dan dagen in het jaar), vergapen ons aan de schitterende, door gamelanmuziek begeleide crematies aan zee, en rennen met expats en locals mee in hash runs door rijstvelden en dorpen. Ook wij hebben ons hart verloren aan Bali. En we zijn de enigen niet. Het dichtbevolkte eiland met ruim 4.2 miljoen inwoners (tweemaal zoveel als Gelderland), ontvangt jaarlijks ruim 15 miljoen toeristen, onder wie 200.000  Nederlanders. 

Jos de Mul. Robots in de zorg. De Japanse benadering. Lezing op het afscheidssymposium Françoise Dings en Hans van der Schoot. OLVG. Amsterdam, 10 oktober 2018.

Jos de Mul. Einführung in das Denken Plessners. Keynote Konferenz Deutsche Theorie II: Helmuth Plessner. Universität Zürich, 2 Juli, 2018.

Helmuth Plessner (1892-1985) was one of the founders of philosophical anthropology, and his book The Levels of the Organic and Man [Die Stufen des Organischen und der Mensch], first published in 1928, has inspired generations of philosophers, biologists, social scientists, and humanities scholars. In his lecture De Mull argues for Plessner’s relevance to contemporary discussions in a wide variety of fields in the humanities and sciences, such as biology, neurosciences, psychology, sociology, social geography, cultural anthropology, philosophy of mind, and technology studies.

Jos de Mul, Myrthe Tielman, Erwin de Vlugt, Patrick van der Hijden . Zorgmachines. Hoe robotisering en virtualisering onze gezondheidszorg veranderen en wat dat kan betekenen. Organisatie  Den Haag: Centrale Bibliotheek, 17 mei, 20:30-22:00 uur.
 

Verdwijnt de mens uit de zorg? Debatavond over robotisering bij B-Unlimited

In alle uithoeken van de gezondheidszorg worden robots en virtuele omgevingen geïntroduceerd. Het is niet meer de vraag of die ontwikkelingen nut hebben in de zorg - ze zijn er, het worden er meer en ze gaan niet meer weg. Hoe gaan robotisering en virtual reality samen met de groeiende aandacht voor menselijke maat en persoonlijke benadering? Op donderdag 17 mei maakt B-Unlimited een tussenbalans op met Ine Gevers, Erwin de Vlugt, Myrthe Tielman en Jos de Mul. 

B-Unlimited | Zorgmachines | 17 mei 2018 | 20.30 u | Centrale Bibliotheek, Studio B | Spui 68 | tickets 7-10 euro, studenten en scholieren gratis.

Jos de Mul. Zwermgeesterij. Een posthumaan scenario. De Groene Amsterdammer nr. 20-21, 16 mei 2018, 86-89.

Als ik naar de boom in mijn tuin kijk, dan ben ik het die de boom ziet. Het is niet mijn buurman die hem ziet. Maar wat niet is kan nog komen, in het posthumane tijdperk waarin ons brein geïntegreerd is in een computernetwerk.

Revolutionaire ontwikkelingen op het gebied van de productie van energie en goederen, transportmiddelen en informatie- en communicatietechnologieën hebben het menselijk leven en het aanzien van de aarde in de afgelopen twee eeuwen ingrijpend veranderd. De moderne wetenschap en techniek hebben de mens een ongekende macht over de natuur verschaft. Vanwege de impact van het menselijk handelen op het klimaat wordt het huidige geologische tijdvak niet zonder reden aangeduid als het Antropoceen.

Naar het zich laat aanzien staan we nog maar aan het begin. Waar de negentiende en twintigste eeuw door de metallieke aard van de genoemde technologieën het tijdvak van de grijze technologie kan worden genoemd, daar hebben we met de stormachtige ontwikkeling van de levenswetenschappen en biotechnologie het tijdperk van de groene technologie betreden. Met de versmelting van biologie en informatiewetenschap is na de levenloze natuur ook het leven tot object van wetenschappelijke beheersing en manipulatie geworden. Terwijl nano-ingenieurs afdalen in de cel om die naar menselijke behoeften te verbouwen, nestelen biologen zich in de machine om deze tot leven te brengen. Convergerende technologieën als genetische modificatie, neurale interfaces, kunstmatige intelligentie en robotica zijn bezig het aanzien van het leven op aarde op een zo mogelijk nog drastischer wijze te transformeren. Het is de vraag in hoeverre het menselijk leven zich aan deze transformatie kan onttrekken.

Jos de Mul, Polycentricity and poly(ex)centricity - next levels of positionality? On telepresence, social insects, craniopagus twins & global brains. Invited lecture at the conference 'Natürliche Künstlichkeit’. Plessners anthropologisches Grundgesetz: Logik und Deutungskraft. Heidelberg: FEST, February 16.-17, 2018. 

Unsere Gesellschaft steht in den nächsten Jahren vor gewaltigen Herausforderungen. Bis 2050 soll die Transformation zu einer zukunftsfähigen Wirtschaft gelingen. Effizienz und Suffizienz sind hier die Schlagworte. In der politischen und praktischen Diskussion stehen beide Begriffe für unterschiedliche konzeptionelle Ansätze. Die Tagung will einen Beitrag zur Aufklärung dieser Konzepte leisten und Gestaltungsideen diskutieren. 

Bei Effizienz geht es primär um einen möglichst verbesserten Energie- und Ressourceneinsatz sowie eine minimale Umweltbelastung durch Emissionen und Abfälle. Dieses Konzept wird von Politik, Wirtschaft und Allgemeinheit zumeist positiv bewertet. Man glaubt, mit Effizienz die bisherige Wirtschafts- und Lebens-weise, ja sogar das Wirtschaftswachstum fortsetzen zu können, wenn auch in „begrünter“ Form und ohne größere Einschnitte. Dem stehen allerdings vielfach so genannte Rebound-Effekte entgegen: Mögliche Effizienzgewinne werden zunichte gemacht, weil Effizienzsteigerungen durch erhöhte Nutzung und Güterproduktion kompensiert werden.

Das Konzept der Suffizienz dagegen stellt das vorherrschende „Immer weiter, immer schneller, immer mehr“ bewusst in Frage. Dabei kommt neben der Warenproduktion und Erwerbsarbeit der informelle Sektor neu in den Blick – also Eigenarbeit, Selbstversorgung, gemeinsame Nutzung und Tausch von Gütern.
In der öffentlichen Debatte werden Effizienz und Suffizienz oft als gegensätzliche, sich ausschließende Strategien aufgefasst. Effizienz gilt häufig als wachstumsfördernd, Suffizienz dagegen vom Prinzip her als wachstumsmindernd. Wie so oft wird aber das Entweder-Oder der komplexen Realität nicht gerecht.

In dieser Veranstaltung sollen verschiedene Aspekte der beiden Strategieansätze und ihr Zusammenwirken beleuchtet und analysiert werden. Denn Effizienz und Suffizienz sind nicht immer trennbar, insbesondere nicht im Zeitablauf. Anhand konkreter Beispiele werden im Rahmen dieser Veranstaltung die Zusammenhänge veranschaulicht.

Jos de Mul. Exzentrische Positionalität 2.0. Keynote at the conference Mensch und Welt im Zeichen der

Digitalisierung. Leuphana Universität Lüneburg, January 18 & 19, 2018.

Digitalisierung ist ein ebenso prominentes wie vielfältiges Phänomen – man könnte nachgerade von einem empty signifier sprechen. Veränderungen von Kommunikationswegen über das Internet, Algorithmisierung der Arbeitswelt, digitale Überwachung, virtual reality, Selbstvermessung, Pflegeroboter, diet tracking, artificial intel-ligence – die Liste der mit Digitalisierung verbundenen Phänomene ist ebenso heterogen wie unabschließbar. 
Viel ist angesichts dieser unübersehbaren Veränderungen über Digitalisierung bereits geforscht worden – und wiederum entsteht eine heterogene Vielfalt unterschiedlicher Phänomenzugriffe. Die Tagung schlägt einen spezifischen Schnitt durch diese Vielfalt vor. Weder soll dabei die angedeutete Vielfalt empirisch (etwa durch Fokussierung auf eine Digitalisierung der Ernährung), noch durch eine Vorab-Definition des Digitalen eingeengt werden (etwa durch Fokussierung auf Algorithmen).
Vielmehr gilt es, Digitalisierung aus einer spezifischen Theorieperspektive zu betrachten: der Perspektive der philosophischen Anthropologie Helmuth Plessners. Es geht mithin um die Frage, inwieweit sich das Verhältnis von Mensch und Welt im Zeichen von Digitalisierung verändert.

Die Tagung ist als Nachwuchstagung konzipiert, die von Studierenden der Leuphana Universität aus einem Seminarkontext heraus gestaltet wird. Als key note speaker sind Prof. Dr. Gesa Lindemann und Prof. Dr. Jos de Mul an der Konferenz beteiligt.

Wir freuen uns über zahlreiches Erscheinen,

Johannes Burow, Lou-Janna Daniels, Gianna-Maria Henkel, Anna Kaiser, Clemens Klinkhammer, Josefine Kulbatzki, Alexander Lange, Yannik Schütte
und Anna Henkel

Jos de Mul. Paniek in de polder. Democratie in tijden van post truths en alternative facts. Bilthovense kring voor Wijsbegeerte en Psychologie. Bilthoven, 15 januari 2018.

Er waart een spook door Europa – het spook van het populisme. Het multiculturalisme is failliet verklaard, de rechtsstaat en parlementaire democratie staan onder druk, de Europese Unie kraakt in haar voegen. De afgelopen jaren zijn populistische politici als Marine Le Pen, Viktor Orban, Bart De Wever en in ons land Geert Wilders steeds verder opgerukt naar het centrum van de macht.

In zijn lezing zal Jos de Mul, aanknopend bij zijn boek Paniek in de polder. Polytiek in tijden van populisme (Lemniscaat, 2017)  nader ingaan op de vraag wat populisme is en hoe we ons  ertoe moeten verhouden. Is het een noodzakelijke correctie van een democratie waarin de stem van de massa niet langer wordt gehoord? Ligt de oplossing in vernieuwing van de democratie, door de introductie van meer directe vormen van democratie, zoals het referendum of de ‘loterijdemocratie’?  Of is het populisme en de daaruit voortvloeiende ‘tweetocratie’ een  gevaar dat we koste wat kost moeten bestrijden?

‘Wat te doen met populistische leiders als Wilders, Trump, Orbán en Erdoğan, die de democratie slechts lijken te gebruiken als een middel om een minder democratische of zelfs totalitaire staat te vestigen? In zulke gevallen kan de tragische situatie zich voordoen dat – een deel van – de bevolking of de internationale gemeenschap een pluralistische democratie alleen kan veiligstellen met ondemocratische machtsmiddelen. Dergelijke dilemma’s vormen een reden te meer om het populisme niet als een ‘heilzame ziekte’ te laten uitwoeden en andere partijen te laten infecteren. We kunnen beter proberen het populisme bijtijds te domesticeren door het in het democratische proces te betrekken.’ (fragment uit Paniek in de Polder).

Jos de Mul is hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Tot zijn bekendste boeken behoren Cyberspace Odyssee, De domesticatie van het noodlot en Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homa sapiens 3.0. De Engelse en Chinese vertalingen van zijn werk bezorgden hem gasthoogleraarschappen in de Verenigde Staten, China en Japan. Naast zijn academische werk publiceert hij regelmatig over maatschappelijke thema’s in NRC Handelsblad, Trouw en Vrij Nederland en is hij een veelgevraagd spreker. Zie zijn website: www.demul.nl