Jos de Mul. Luciditeit en waanzin. Recensie van Lesley Chamberlain, Nietzsche in Turijn, en C.P. Janz, Friedrich Nietzsche. Complete biografie. Volkskrant, 25 augustus 2000, 29.

Op 25 augustus 1900, vandaag precies een eeuw geleden, blies de zesenvijftigjarige filosoof Friedrich Nietzsche, onder het waakzaam oog van zijn zuster Elisabeth, zijn laatste adem uit in villa Silberblick in Weimar. Erg bewust heeft hij zijn sterven waarschijnlijk niet beleefd omdat hij op dat moment al vele jaren in 'geistiger Umnachtung' verkeerde. In januari 1889 was de rusteloos door Europa zwervende Nietzsche in Turijn geestelijk ingestort. Volgens een Turijnse overlevering gebeurde dat op het moment dat hij huilend een oude knol om de hals viel die door zijn koetsier werd mishandeld, maar in werkelijkheid was er sprake van een langdurig ziekteproces. Al enkele jaren eerder had Nietzsches oude vriend Erwin Rohde na een ontmoeting gewag gemaakt van de veranderingen die Nietzsches persoonlijkheid had ondergaan en van de onbeschrijfelijke sfeer van vreemdheid die om hem heen hing: “Alsof hij uit een land komt waar verder niemand woont”. Toch kwam de instorting voor de meeste van Nietzsches vrienden en familieleden totaal onverwacht. In de brieven die hij in de herfst van 1888 aan familie en vrienden verstuurt, schrijft de doorgaans over zijn gezondheid klagende Nietzsche – die op vijfendertigjarige leeftijd door de voortdurende hoofd- en oogpijnen gedwongen was afstand te doen van zijn leerstoel klassieke filologie in Basel -  dat hij zich in tijden niet zo gezond en gelukkig heeft gevoeld. In het door hem bewonderde Turijn beleeft Nietzsche een laatste, ongekende uitbarsting van zijn creativiteit, waarin een grote reeks geschriften ontstaat, waaronder enkele van zijn bekendste werken, zoals De Antichrist, Afgodenschemering en het autobiografische Ecce Homo. De grootheidswaan die zich achteraf in deze geschriften laat aflezen, blijft nog grotendeels gecamoufleerd door zijn meesterlijke stilistische gaven en zijn ijzingwekkende ironie. Pas wanneer hij tussen 3 en 6 januari 1889 zijn vrienden een reeks met uiteenlopende namen ondertekende waanzinbrieven toezendt waarin hij onder andere Bismarck en de paus de oorlog verklaart en zijn bereidheid uitspreekt het bestuur van de wereld van God over te nemen, raken zij gealarmeerd. Zijn vriend Franz Overbeck spoedt zich naar Turijn en brengt de totaal verwarde en herhaaldelijk in razernij vervallende Nietzsche met de nodige moeite naar een kliniek in Basel. Daar wordt paralysis progressivia vastgesteld, een organische aantasting van de hersensubstantie, die o.a. tot uitdrukking komt in het uiteenvallen bewustzijnsfuncties en die waarschijnlijk het gevolg was van de syfilisbesmetting die Nietzsche tijdens zijn studententijd in Leipzig had opgelopen.

Jos de Mul. De nieuwe onoverzichtelijkheid. Recensie van Maarten Doorman en Heleen Pott (red.), Filosofen van deze tijd.Volkskrant, 19 mei 2000 2000, 35.

In het traditioneel door kooplieden en dominees gedomineerde Nederland heeft de filosofie nooit kunnen bogen op een grote publieke belangstelling. Waar filosofen in een land als Frankrijk bijkans over elkaar struikelen als er een journalist of een camera in de buurt is, hielden Nederlandse wijsgeren zich tot voor kort bij voorkeur op in de veilige beslotenheid van de faculteitsbibliotheek.  In het laatste decennium is de belangstelling voor filosofie echter opvallend gegroeid,  niet alleen op de universiteiten, maar vooral ook daarbuiten. Een publiekstijdschrift als Filosofie Magazine, waarvan de overlevingskansen bij het verschijnen van het eerste nummer in 1991 niet bijzonder hoog werden ingeschat, heeft inmiddels een comfortabele oplage van ruim 18.000 en ook het aanbod van filosofische publicaties en cursussen groeit met het jaar. En ook in ons land hebben filosofen inmiddels hun weg gevonden naar de media. Nu filosofie bovendien sinds kort wordt onderwezen in het studiehuis, valt te verwachten dat de publieke belangstelling voor filosofie in de komende jaren alleen nog maar zal toenemen.

Jos de Mul. De oorsprong van het kwaad. Recensie van Hans Dijkhuis: Kaïns kinderen - Over Kaïn en de oorsprong van het kwaad, Volkskrant, 28 januari 2000, 30.

Iedere schriftcultuur kent klassieke teksten. Dat zijn niet zozeer geschriften die een tijdloze betekenis bezitten, als wel teksten die in de loop van hun werkingsgeschiedenis lezers tot telkens andere interpretaties inspireren. Om die reden kunnen bijvoorbeeld de Griekse tragedies en de dialogen van Plato met recht klassieke teksten worden genoemd. De antwoorden die Plato ons geeft op de vraag hoe een ideale samenleving moet worden ingericht,  kunnen nauwelijks nog als leidraad dienen voor de eenentwintigste-eeuwse politiek,  maar zijn indringende analyse van de Griekse cultuur helpt ons, niet ondanks maar juist dankzij het historische verschil, onze eigen cultuur beter te begrijpen. Daarbij is steeds sprake van tweerichtingsverkeer. De opeenvolgende interpretaties van klassieke teksten helpen de interpreten niet alleen hun eigen tijd beter te begrijpen, maar werpen ook een nieuw licht op de klassieke teksten zelf. Wanneer Freud de Griekse held Oedipus verbindt met het complex van tegenstrijdige gevoelens die het opgroeiende kind ten aanzien van zijn vader en moeder koestert, dan werpt dat niet alleen een verhelderend licht op het gezinsleven in Europa rond de vorige eeuwwisseling, maar verrijkt dat ook de betekenis van de gelijknamige Griekse tragedie en van de  tragische dimensie van het leven.

Jos de Mul. Internet & Privacy. Een inventarisatie van normatieve aspecten van toezicht op Internetgebruik in de organisatie. Een onderzoeksrapport in opdracht van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Irma van der PLoeg en Jos de Mul. Rotterdam: Onderzoeksinstituut Filosofie van de Informatie- en Communicatietechnologie (FICT), 2001.

Jos de Mul. Calculemus@human. Een voorverkenning naar de plaats van de geesteswetenschappen in de informatiesamenleving, (Drosterij, Gerard, Jeroen van den Hoven, Gert-Jan Lokhorst, Jos de Mul en Irma van der Ploeg,). Den Haag: Adviesraad Wetenschap en Technologie, 2000.

Jos de Mul. Bijdrage aan het Advies Onderwijs en open leermiddelen van de Onderwijsraad t.b.v. de Tweede Kamer der Staten-Generaal, september 2008.

Jos de Mul. Vrijheid en identiteit: een strijdige harmonie. Gastcolumn voor Nationaal Comite Nationaal Comité 4 en 5 mei, 2009 (http://www.4en5mei.nl/)

 ‘Vrijheid en identiteit staan op gespannen voet met elkaar’, lezen we in de toelichting van het Nationaal Comité 4 en 5 mei bij het jaarthema 2009, waarin de relatie tussen de twee genoemde begrippen centraal staat . ‘Als de één zich sterk maakt ten koste van de ander, ontstaat er verstikkingsgevaar. Dan dreigen zowel de vrijheid als de identiteit het loodje te leggen’. Waar individuen of groepen hun identiteit superieur achten en die met verbaal of fysiek geweld aan anderen gaan opleggen, daar wordt de vrijheid van de ander geschonden.  We hoeven niet ver in de geschiedenis terug te gaan om te beseffen welke dramatische gevolgen dit kan hebben. Het is één van de belangrijkste oorzaken van oorlogen. Omgekeerd kan het ruim baan geven aan de eigen vrijheid de identiteit van de ander kwetsen of schenden. In een wereld waarin mobiliteit en media maken dat individuen en groepen met verschillende identiteiten steeds vaker en intensiever met elkaar worden geconfronteerd, leidt dat al snel tot allerlei conflicten.

Jos de Mul. Verzoening met het noodlot. Ter gelegenheid van de opening van de Maand van de Filosofie. Website Filosofie Magazine.

Jos de Mul. Beste Geert. Open brief aan Geert Wilders. Ter gelegenheid van de publicatie van Paniek in de polder. Polytiek en populisme in Nederland. Zoetermeer: Klement.

Jos de Mul. Ordening en illusie. Beeldende kunst en technologie. In: Beeldende kunst en technologie, Utrecht (Uitgave Studium Generale) 1982, 7-27.