ホモ・ルーデンス2.0 [Homo ludens 2.0] >, in: Ritsumeikan Studies in Language and Culture. Special issue "Homo ludens 2.0. International workshop with Prof. Jos de Mul".  Volume 26, no.1 (2014),  1-18

ジョス・デ・ムル^１）／樫田祐一郎，雁木　聡，原　草平（訳）

―遊びの領域は広大であるエミール・バンヴェニスト

※〔〕内は補足・訳注

序戯〔前戯 foreplay〕

この世界を幽霊が徘徊している―遊戯性という名の幽霊が。我々は今や，世界規模の「文化の遊戯化〔ludification〕」を目撃している。「遊戯的な〔ludic〕」という単語が，ヨーロッパやアメリカにおいて，遊び心に満ちた振る舞いや人工物を言い表すための語として定着した1960 年代以降，遊戯性はますます我々の文化における主流な特徴となってきている。この文脈でまず心に浮かぶのは，ひょっとするとコンピュータ・ゲームの途方も無い人気であるかもしれない。世界的な売り上げに関する限りでは，それらは既にハリウッド映画をも凌ぐほどになっているのだ。アメリカでの最近の研究によれば，8歳から18歳までの子供達は，一日に平均して90分はディスプレイ画面やコンピュータ，或いは携帯式のゲーム機（携帯電話も含む）でコンピュータ・ゲームに興じているとのことである^２）。これは決して西洋に限った現象ではない。たとえば，韓国では全人口のおよそ3分の2が頻繁にオンラインゲームで遊んでおり，コンピュータ・ゲームは最も成長著しい産業の一つにして「韓国経済を駆動させる鍵」^３）ともなっている。

Jos de Mul, Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0.  Rotterdam: Lemiscaat: 2016.

ISBN 978 90 477 0925 1

De 1ste druk (10.000 exemplaren) verscheen in 2014 als Essay van de Maand van de Filosofie en werd eveneens uitgegeven door Uitgeverij Lemniscaat.

In Kunstmatig van nature bespreekt Jos de Mul de betekenis van recente ontwikkelingen in de robotica, neurowetenschappen en biotechnologie voor ons zelfbegrip en dagelijks leven. Wat te denken van de Japanse humanoïde robot Miim, ontworpen door Kazuhito Yokoi, die kan dansen, zingen en kleding showen op de catwalk? Zullen dergelijke robots dankzij erotische programmatuur, net als in de sciencefiction-serie Real Humans, een commercieel succes worden? Of neem het experiment van de Amerikaanse neurowetenschapper Miguel Nicolelis die elektroden in de hersenen van een resusaapje heeft aangebracht om de neuronenactiviteit tijdens zijn bewegingen te registeren. De aldus verkregen informatie brengt via het internet elders in de wereld de robot CB-1 in beweging. Een kleine stap voor de robot, maar een gigantische sprong voor het aapje -- en mogelijk in de nabije toekomst ook voor dwarslaesiepatiënten.

Op biotechnologisch gebied heeft men alternatieven ontwikkeld voor het DNA, het ‘bouwplan’ van al het leven. Terwijl de evolutie ooit bestond uit natuurlijke selectie, betreden we met deze alien genetics het tijdperk van kunstmatige selectie. Mogen we hiermee planten, dieren en mensen ‘verbeteren’? Deze nieuwe technologieën vergroten niet alleen onze kennis van het leven op aarde -- ze zijn allang begonnen dat leven fundamenteel te transformeren. Wie we zijn en wat we willen worden, is meer dan ooit een open vraag, een opgave. Zijn wij, ‘de eeuwig toekomstigen’ volgens Nietzsche, onderweg naar Homo sapiens 3.0?

‘Worden wij de eerste soort op aarde die zijn eigen evolutionaire opvolger gaat scheppen?’ -- Jos de Mul

‘Grote eruditie en lucide kijk op veranderingen in de hedendaagse cultuur.’ -- Marc Van den Bossche over Cyberspace Odyssee in Standaard der Letteren

‘Gloedvol pleidooi voor een tragisch levensbesef.’ -- Arnold Heumakers over De domesticatie van het noodlot in nrc Handelsblad  

 'Ik wou dat ik als student zoiets had kunnen lezen' - Piet Hut (Institute for Advanced Study, Princeton) over Kunstmatig van nature

约斯·德·穆尔:《从开放设计到元设计——3D打印数据库本体的冲击》，《社会科学战线》2014年第10期。[Jos de Mul, From open design to metadesign. Social Science Front, no.10, 2014, 248-254]

国外社会科学从开放设计到元设计（metadesign）  ——3D打印数据库本体的冲击

约斯·德·穆尔

（伊拉斯谟大学哲学系，荷兰鹿特丹 3062PA）

摘要：3D打印技术日益成熟并开始为诸多领域所应用，已经并将持续对科学技术和人类生活各个领域产生革命性影响。而3D打印与其他科学技术特别是生物技术一样，毁誉参半，对其是否应该广泛应用争论不下。文章将从3D打印对设计界的影响，特别是对于计算机本体数据库的应用角度分析、阐释该技术的优势及其广泛应用的不可回避性，提醒要重视其负面效应。

关键词：3D打印；元设计；本体数据库

3D打印作为一项备受关注的技术，其令人咋舌的功能在医疗、工业、生活领域内引起的巨大变革已经使我们不得不持续对其关注和思考。3D 技术在法律、监管、社会、政治以及经济模型创新等方面都已经有了不同理论维度的探讨。在这篇文章里，我将不同于以往的讨论，从另外一个角度——设计，特别是开放设计（open design）的角度来讨论3D打印的问题。

在Fabricated: The New World of 3D Printing[1]这本书中，Lipson和Kurman认为“3D技术是我们设计和制作东西的方式的一场革命”，因为它把一个物体的软件设计和它的实物显示（physical manifestation）之间的关系变得异常紧密。[2]尽管我认为在信息与通讯技术（ICT）世界里，当说起革命一词，我们应该多少有所怀疑，但是，很明显，3D技术在很多领域都有前途，而且，因其开放的特点（至少在一些方面是）而对传统设计实践提出了挑战。

接下来，我将讨论数据库本体（database ontology）的蕴意，这种数据库本体表征着我们当今设计界。我将要强调，为了发展开放设计的积极一面而不落陷阱，设计者不应该轻易放弃作为设计者的活动，而且更应该重新设计这些活动。未来的设计者不得不成为一个数据设计者，一个元设计者，他们不是设计一种客体对象，而是设计一个空间，在这个空间里，没有技巧的使用者可以通过使用者友好界面（user-friendly）设计自己的东西。

3D打印可以看作设计界的一个发展，它使设计行为的重新定义成为必要。2010年阿姆斯特丹重新定义设计大会[3]的宣传词中对开放设计的状况描述道：“设计工业正在经历着根本性的改变。开放设计、可下载的设计和分散的设计使得设计工业民主化，也意味着任何人都可以成为设计者和制造者。”这则消息的潜在意思似乎是说，开放设计，本质上是好的，我们应该发展它。（为了简略，我用open design 这个词来总括之前提到的那些设计界的发展，包括了可下载的、分散的设计以及重组模块使设计变得个性化，并用3D在家里或街角的专业商店打印出来）。尽管我对开放设计（或者任你管它叫什么）总体上持积极的态度，但是我认为还是应该注意这进程中的困难和陷阱，以避免我们会犯那种将孩子和洗澡水一起泼出去的错误。

文章分三个部分。首先我会对开放设计进行一个简要的描述。大部分人对开放设计是熟悉的，但是由于这个概念具有诸多不同的含义，因此容易产生概念混淆，对这些含义谜团进行说明或许是有用的。在论文的这部分，我也会概括一些开放设计将会或者已经遇到的反对意见。

正像“开放运动”（open movement）的其他成员一样，开放设计在很大程度上与个人电脑和互联网紧密相关（我们将会看到，开放运动包括多个运动，比如开放软件资源、开放科学、开放科技等。特别是开放生物学运动，是开放运动中一个很有意思的例子）。由于这个原因，为了能够对开放设计的机遇和陷阱都看得更清楚，我们应该研究一下数字领域（digital domain）的基本特点。因此，在论文第二部分，我会简要描述数据库本体，它是计算机的基础(ABCD of computing)，也是数字领域的基础。

在论文第三部分，我会探讨一些数据库本体对设计界的影响。我将强调，为了发展开放设计的积极方面，而不掉入陷阱，设计者不应该过多放弃作为设计者的活动，而是重新设计这些活动。今后的设计者应当成为数据库设计者，或者说元设计者，他们不设计物品，而是定义设计空间，以便于那些缺乏技巧的用户以简便易行的方式进行设计。

一、开放设计

Bruno Accarino, Jos de Mul und Hans-Peter Krüger (Hrsg.). Internationales Jahrbuch für Philosophische Anthropologie. Band 5 / International Yearbook for Philosophical Anthropology. Volume 5. O. Mitcherlich-Schönherrr & M. Schloßberger, (Hrsg.). Die Unergründlichkeit der menschlichen Natur. Berlin: De Gruyter, 2015, 294 p.

Die Unergründlichkeit der menschlichen Natur ist ein Gemeinplatz der Philosophie: Irgendetwas an der Natur des Menschen entzieht sich beharrlich jedem philosophischen Zugriff: homo absconditus. Das Motiv findet sich in vielen philosophischen Traditionen, aber erst die recht gestellte Frage nach dem Wesen des Menschen ermöglicht ein volles Verständnis der Rede vom homo absconditus. Der Band versammelt Beiträge aus unterschiedlichen Traditionen und Schulen und bringt so die verschiedenen Zugriffe auf die Unergründlichkeit der menschlichen Natur ins Gespräch.

Bruno Accarino, Jos de Mul and Hans-Peter Krüger (Hrsg.). Internationales Jahrbuch für Philosophische Anthropologie. Band 4 / International Yearbook for Philosophical Anthropology. Volume 4. O. Mitcherlich-Schönherrr & M. Schloßberger, (Hrsg.). Das Glück des Glücks. Berlin: De Gruyter, 2013/2014, 364 p.

Das Jahrbuch für Philosophische Anthropologie reflektiert interdisziplinäre Grenz­übergänge zwischen den empirischen Disziplinen und ihren jeweiligen Anthropologien. Der diesjährige Band, »Das Glück des Glücks« fragt nach dem Verhältnis der subjektiven und der objektiven Dimensionen des Glücks. Dieses Verhältnis wird für die Themen »Glück haben«, »Glücklich sein«, »Das Glück suchen« und »Das Glück verfehlen« ausgelotet.

Jos de Mul. Artificial by Nature. An introduction to Plessner's Philosophical Anthropology. In: Jos de Mul. (ed.), Plessner's Philosophical Anthropology. Perspectives and Prospects. Amsterdam/Chicago: Amsterdam University Press/Chicago University Press, 2014, 11-37.

Jos de Mul. Philosophical Anthropology 2.0. In: Jos de Mul. (ed.), Plessner's Philosophical Anthropology. Perspectives and Prospects. Amsterdam/Chicago: Amsterdam University Press/Chicago University Press, 2014, 457-475.

Introduction

The aim of this chapter is to demonstrate the relevance of Helmuth Plessner’s philosophical anthropology in the twenty-first century. In the first part of this chapter, I will argue that the heydays of philosophical anthropology in the first half of the twentieth is closely connected with the (Darwinian) naturalization of the worldview. Whereas the debate on naturalization resulted in an unfruitful opposition between ‘greedy reductionism’ and a no less ‘greedy transcendentism,’ Plessner’s philosophical anthropology, presented in his magnum opus Die Stufen des Organischen undderMensch (1928), offered a promising ‘third way.’

In the second part of this chapter, I will discuss some of the objections that have been raised in the course of the twentieth century against the alleged essentialism and anthropocentrism of the project of philosophical anthropology, and which, at least according to the critics, suggest that philosophical anthropology has to face the same fate as its subject ‘man,’ which - to use the often quoted metaphor of Foucault - is about to be “erased like a face drawn in the sand at the edge of the sea” (Foucault 1970, 387). I will argue that, although Plessner is far from being a hardboiled essentialist or a defender of anthropocentrism, the critiques invite a revision of at least some elements of Plessner’s philosophical anthropology in order to make room for a necessary reflection upon the challenges we face at the beginning of the twenty-first century.

In the third and last part of my chapter, I will argue that such a revi­sion is especially needed in light of neo-Darwinism and the converging technologies that are intertwined with it. These technologies promise - or threaten, depending on one’s perspective - to give Foucault’s ‘End of Man’ a material turn. While classical Darwinism challenged the human place in cosmos mainly in theoretical terms, converging technologies like genetic modification, neuro-enhancement and electronic implants, have the po­tential to ‘overcome’ Homo sapiens sapiens as we know it in a more radical, practical sense.^[1] This creates within us a certain urge towards fundamental post-essentialist and post-anthropocentric human self-reflection. The claim I will underpin is that Plessner’s anthropology still offers a fruitful starting point for the development of this ‘philosophical anthropology 2.0.’ I will demonstrate this by a critical re-interpretation of Plessner’s three ‘anthro­pological laws’ in light of the aforementioned converging technologies.

Jos de Mul. Transnationalizing tragedy. Comment on Jürgen Habermas' lecture "How Europe faces the challenge of transnationalising democracy". Rotterdam, October 10, 2014.

Dear professor Habermas!

In the past decades, you have been an inexhaustible supporter of the Idea of Europe and of the European Union, as well as a profound analyst of the forces that threaten to undermine the ‘faltering project’ of Europe (to quote the title of the English translation of your book Ach, Europa). In the lecture you gave this afternoon, you focused on one of these threats: the democratic deficit of the European Union.

I fully share your enthusiasm for Europe. Just like you, my enthusiasm is closely connected with my personal history. Born a decade after the Second World War I had the privilege to grow up in a democratic and peaceful European welfare state, which enabled me, moreover, to enjoy the great variety of European culture. However, only in the past ten years, in which I had the opportunity to live and work in the United States and in China for some time, I became fully aware of the fact that I’m not only Dutch, but a European as well.

This does not mean that it is easy to define Europe.  Europe in many respects remains a mythic phenomenon. Even the most basic questions – What is Europe? Where is Europe? When is Europe? and (especially since the Euro crisis that has strongly  undermined the public support of the European Union) Why is Europe? – are very hard to answer.

Jos de Mul. Europa: beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. Sociale vraagstukken. 29 december 2014.

In zijn lezing aan de Erasmusuniversiteit op 23 oktober 2014 bepleitte Jürgen Habermas om het democratische tekort in de EU op te heffen door de Europese burger een dubbele soevereiniteit toe te kennen. Filosoof Jos de Mul bracht daar tegenin dat de uitvoering van dit voorstel eerder spanningen zal oproepen dan solidariteit creëren tussen lidstaten en volkeren. We moeten voorkomen de culturele rijkdom van Europa op te offeren aan een neoliberale superstaat.

Net als Habermas hou ik van Europa. Een decennium na het einde van de Tweede Europese Burgeroorlog (WO II) geboren, had ik het geluk op te groeien in een democratische en vreedzame welvaartstaat, die mij in staat stelde de culturele rijkdom van Europa te genieten en te waarderen. Die liefde is alleen maar gegroeid gedurende de periode dat ik in de Verenigde Staten en China woonde en werkte, en ik me voor het eerst ten volle realiseerde dat ik behalve Nederlander ook Europeaan ben. Tegelijkertijd blijft Europa een mythisch fenomeen. Zelfs de meest basale vragen – Wat is Europa? Waar is Europa? Wanneer is Europa? en, in het bijzonder sinds de eurocrisis die de liefde voor Europa bij velen deed verkoelen, Waarom Europa? – zijn niet simpel te beantwoorden. Slechts één ding lijkt boven elke twijfel verheven: in de kern is Europa een moderne versie van de klassieke Atheense democratie. Tegelijkertijd is echter duidelijk dat de Europese democratie én de verworvenheden van de welvaartsstaat stevig onder druk staan. De oorzaak daarvan is een nauwelijks door de Europese natiestaten gecontroleerde, neoliberale markteconomie.

Jos de Mul. De domesticatie van het noodlot. De wedergeboorte van de tragedie uit de geest van de technologie. Rotterdam: Lemniscaat, herziene 5de druk, inclusief nieuw voorwoord, 2016, 338 p.

1ste druk: 2006; 2de druk: 2007; 3de druk: 2009; 4de druk: 2014
ISBN-10: 90 77070 86 9 (Nederland)
ISBN-13: 987-90 77070-86-4
ISBN-10: 90 77070 86 9 (België)
ISBN-13: 987-90-289-4219-6 (België)
(Nederland)

Het noodlot. Vroeg of laat klopt het bij ieder mens aan de deur: een ongeval, oorlogsgeweld, een ongeneeslijke ziekte en uiteindelijk de dood. Hoewel het noodlot onvermijdelijk is, kunnen we er niet mee leven. In dit boek onderzoekt Jos de Mul drie verschillende manieren waarop de mensheid heeft getracht het noodlot te domesticeren: de heroïsche affirmatie van het noodlot in de tragische cultuur van de Grieken, de deemoedige acceptatie van de goddelijke voorzienigheid in het christendom en de ‘afschaffing’ van het noodlot in de moderne, technologische samenleving. Daarbij werpt hij een verrassend nieuw licht op hedendaagse vormen van tragiek, zoals de ramp met de MH17, de strijd tegen het moslimfundamentalisme en de uitbesteding van onze moraal aan technologieën.

‘Seneca heeft opgemerkt dat velen hun noodlot hebben gevonden doordat ze het trachtten te ontlopen. De schrijver van dit boek behoort tot degenen die het noodlot juist opzoeken in de hoop eraan te ontkomen.’ – Jos de Mul

Klik op de 'Lees meer' link voor recensies, interviews, en sociale media.