Lectures (500)
Marli Huijer & Jos de Mul. De toekomstige mens. Jubileum-weekend over filosofie, wetenschap en politiek. Leusden, Internationale School voor Wijsbegeerte, Leusden. 13 en 14 februari 2016.
In 2016 viert de Internationale School voor Wijsbegeerte haar 100-jarige bestaan. In een jubileumboek blikken we terug op een eeuw filosofie. Maar we kijken vooral vooruit. Het hele jaar buigen we ons over de volgende eeuwvraag: wat moet er op onze agenda staan in de komende honderd jaar?
In dit weekend is het precies een eeuw geleden dat de ISVW werd opgericht. Op 13 februari 1916, om 11.50 uur, passeerde de notariële acte waarmee de stichting ISVW officieel ging bestaan. De oprichters stond een centrum voor levens- en wereldbeschouwing voor ogen waarin alle opvattingen welkom waren, waarin alle theorieën kritisch werden bevraagd en waarin persoonlijke, maatschappelijke en culturele vorming centraal zou staan. Nog altijd is onze school een centrum voor levens- en wereldbeschouwing waarin bildung centraal staat.
Volgens Gudes agoramodel heeft de trainingspraktijk van de school, waarin filosofie en wetenschap hun natuurlijke plaats hebben, een band met de politiek. Dit weekend kijken we wat de filosofie en de wetenschap de politiek zullen voorschotelen. Vervolgens stellen we onszelf de vraag hoe de politiek zal reageren op de filosofische en wetenschappelijke ontwikkelingen van de 21e eeuw.
Dit doen we onder de kundige begeleiding van twee eminente filosofen.
Prof. Jos de Mul, auteur van onder andere Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo Sapiens 3.0 (2014), neemt ons mee door de recente ontwikkelingen in de neurowetenschappen, biotechnologie, en robotica, en schijnt zijn licht op hun betekenis voor ons mensbeeld. Is de mens op weg naar het scheppen van zijn eigen evolutionaire opvolger?
Denker des Vaderlands prof. Marli Huijer bespreekt welke antwoorden de politiek en de maatschappij moeten formuleren om veranderingen van de menselijke natuur in goede banen te leiden. In recente publicaties als Discipline (2013) en Ritme (2015) onderzoekt zij de vrijheden van het moderne leven en de implicaties van nieuwe technologie.
Waar Jos de Mul de techniek vooral ziet als een noodlot dat over ons komt, daar eist Huijer een zeker zeggenschap op. Hierover gaat het debat tussen de twee denkers. Sinds Prometheus het vuur stal van de goden, is de techniek onlosmakelijk verbonden met de menselijke levensvorm, en is het een maar ten dele bij te sturen kracht, stelt De Mul. Volgens hem is het naïef te denken dat de mens het lot zal ontlopen dat alle soorten op aarde ten deel valt: de transformatie naar een andere levensvorm. Maar dat wil niet zeggen dat de toekomstige evolutie van de mens vastligt. Of de mens zal opgaan in een transhumaan wezen, en op welke wijze, of op den duur door kunstmatige wezens zal worden opgevolgd, blijft voorlopig afhankelijk van het technisch handelen van de mens. In een oefening kijken we welke eigenschappen we aan deze homo sapiens 3.0 zouden willen toebedelen. We stellen ons ook de vraag of wij de criteria voor deze toekomstige mens zelf mogen opstellen, of dat Homo sapiens 3.0 dat tegen die tijd toch echt zelf moet doen. Marli Huijer wijst erop dat het sturen van de toekomst vandaag begint. Zij wil dat burgers actief een ‘tegentechnologie’ ontwikkelen, zodat ze een zekere mate van autonomie krijgen over hun apparaten en zodat de juiste moraal in de apparaten wordt ingebouwd. We moeten voorkomen dat we in een toezichtsamenleving belanden waar we continu door apparaten worden gecontroleerd en gestuurd. Met elkaar onderzoeken we of (en zo ja welke) tegentechnologie nodig is.
Data: zaterdag 13 en zondag 14 februari 2016. Aanvang zaterdag 10.30 uur – einde zondag 12.30 uur.
Eén van de oprichters van de ISVW was Frederik van Eeden. In 2010 hield Jos de Mul ter ere van de 150ste geboortedag van Frederik van Eeden op uitnodiging van het Frederik van Eeden Genootschap onder de titel Etiketten plakken op de golven van de zee: Frederik van Eeden als vitalist de jubileumlezing, die werd gepubliceerd in de Mededelingen van het Frederik van Eeden-Genootschap (Mededelingen LV. Maart 2011, 6-19). De tekst is integraal te lezen op de website van Jos de Mul.
Jos de Mul. Leven voorbij de genen. Lezing Studium Generale Universiteit Utrecht / Filosofisch Café. Café Hofman, Janskerkhof 17a, Utrecht, 20:15-22:00.
De biologie heeft grote invloed op het mensbeeld. Na Darwin overheerste een visie waarin al wat leefde gezien werd als uitkomst van evolutionaire processen. Bioloog Richard Dawkins bracht de mens terug tot een voertuig van zelfzuchtige genen. Dick Swaab reduceert de essentie van de mens tot processen in het brein. Komen we zo dichter bij een antwoord op wat de mens is?
Volgens filosoof prof. dr. Jos de Mul zijn zulke reductionistische benaderingen van de mens problematisch. Niet alleen worden daarin typisch menselijke eigenschappen ‘wegverklaard’, maar ze impliceren ook een nihilistische moraal. Oxford bioloog Denis Noble stelt een alternatieve benadering van het leven voor. De Mul reflecteert hierop en laat zien dat deze meer recht doet aan de veelzijdigheid van het menselijk leven.
Café
Jos de Mul. We zijn meer dan ons brein. Publiekslezing in het kader van Radboud Reflects i.s.m. Nijmegen Center for Contemporary European Philosophy.Collegezalencomplex Radboud Universiteit, Mercatorpad 1, Nijmegen, 19:30-21:00.
Joost Zwagerman was ervan overtuigd dat hij erfelijk belast was met dezelfde genen als zijn vader. Nadat zijn vader zelfmoord pleegde, was hij ervan overtuigd dat hem hetzelfde lot beschoren was. En handelde daarnaar.
Met dit voorbeeld wil filosoof Jos de Mul laten zien dat onze biologische eigenschappen vaak bepalen hoe we over onszelf denken. Maar dat dit niet altijd zo hoeft te zijn.
Volgens De Mul moeten wij het beeld dat wij van onszelf hebben niet laten bepalen door onze genen of ons brein. We hoeven onszelf niet louter op een natuurwetenschappelijke manier te bekijken en verklaren.
De mens creëert betekenis en cultuur, en heeft daarin ook altijd een bepaald zelfbegrip, dat niet alleen bestaat uit lichamelijkheid. Ook verschijnselen als betekenis, moraal en kunst maken een evolutionaire ontwikkeling door.
Jos de Mul is hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij publiceerde onder meer de boeken De domesticatie van het noodlot. De wedergeboorte van de tragedie uit de geest van de technologie (5de druk 2015) en Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0 (2014). Zijn werk werd bekroond met de Praemium Erasmianum en Socrates wisselbeker en is in meer dan een dozijn talen vertaald.
Voorafgaand aan deze avond geeft Jos de Mul een seminar bij het Nijmegen Center for Contemporary European Philosophy. U vindt hun website hier.
Deelname
Deelname kost € 5,- | Alumnipashouders van de RU € 4,- | Medewerkers van de RU, studenten, scholieren en Radboud Reflects-abonnees gratis
Jos de Mul. Human Nature after Neo-Darwinism. Lecture and Seminar with prof. Jos de Mul. Radboud University, Erasmus Building E3.12. February 15, 16:00-17.30.
To celebrate the CCEP's third anniversary, prof. Jos de Mul will give a seminar on the notion of human nature in the wake of neo-Darwinism. The seminar will be structured around two texts by prof. De Mul, which participants will receive in advance. If you want to attend, please register by sending an e-mail to the address below.
The afternoon seminar will be followed by a public evening lecture (in Dutch), hosted by Radboud Reflects. For more information on the latter, please see their website.
Contact
Email This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Jos de Mul. Angst voor de Ander. Paneldiscussie. Amsterdam, De Balie, (i.s.m. Volkskrant, KNAW en NEMO), 18 januari 2016.
, De Balie, (i.s.m. Volkskrant, KNAW en NEMO), 18 januari 2016.
“De hel, dat zijn de Anderen” Sartre
Sartre beschreef in zijn eenakter Met gesloten deuren hoe het leven “wordt gevoeld, wordt beschouwd" via anderen. Het zijn de anderen die ons bewust maken van onszelf, en we hebben hen nodig om te bestaan.
Het KennisCafé start het jaar 2016 met een flinke portie Angst voor de Ander. Wie is die ander? De buurvrouw, de buitenlander, de buitenstaander, wijzelf? En omdat wij allemaal ook de ander zijn, is het belangrijk te weten hoe dat systeem werkt. Uit onderzoek blijkt dat we binnen seconden een ‘wij & zij’ kunnen creëren, ook binnen homogene groepen, de geschiedenis leert dat niets zo verbroederd als een gemeenschappelijke vijand, of vijandbeeld. ‘De ander’ werkt! Het geeft kracht, geeft macht, saamhorigheid.
Het creëren van de ander heeft waarschijnlijk nut, evolutionair. Voor de veiligheid, voor groepsvorming, of het bepalen van de eigen identiteit. Misschien kunnen we ons wel alleen ontwikkelen in strijd met anderen, zoals een markt werkt door competitie.
Moderator Martijn van Calmthout praat met o.a. Liesbeth Sterck (sociaal gedrag van dieren, Universiteit Utrecht), Lotte Jensen (historicus, neerlandicus, Radboud Universiteit) Jos de Mul (filosofie van mens en cultuur, Erasmus Universiteit Rotterdam) en Daniël Wigboldus, (sociaal psycholoog, Radboud Universiteit Nijmegen) en Peter Burger (journalistiek en nieuwe media, Universiteit Leiden) over de mechanismen, voordelen, nadelen en gevolgen van de Angst voor de Ander.
Jos de Mul. Filosofische sciencefiction. Publiekscollege in de serie Filmexperts van Filmtheater Fraterhuis. Zwolle: Filmtheater Fraterhuis, Celekwartier Zwolle, 21 november 2015, 11:00-14:00 uur.
De Fraterhuis Academie is sinds 2014 dé plek waar filmliefhebbers wat kunnen opsteken over binnen- en buitenlandse filmcultuur. Het Fraterhuis nodigt filmkenners uit om in één van onze filmzalen college te geven over aspecten uit de rijke filmgeschiedenis en cinematografische actualiteit.
Zaterdag 21 november
FILOSOFISCHE SCIENCEFICTION – Jos de Mul. Als hoogleraar Filosofie van Mens en Cultuur aan de Erasmus Universiteit Rotterdam is prof.dr. Jos de Mul onder meer gespecialiseerd in de impact van technologie op mens en cultuur. Hij is winnaar van de Socratesprijs en publiceert regelmatig wijsgerige essays in de dagbladen NRC, de Volkskrant en Trouw. Tot zijn boekpublicaties behoort onder andere Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0. Aan de hand van de televisieserie Real Humans en recente films als Her, Ex Machina en Uncanny vertelt hij over sciencefiction, robotica en de relatie tussen mens en machine. Zie voor een voorproefje zijn recente essay in Trouw over deze films.
Jos de Mul. Antigone Unplugged. Gesprek met regisseur Erik Snel na afloop van de theatervoorstelling Antigone unplugged van Theatergroep Aluin. Amsterdam: Theater Oostblok. Sajetplein 39, Amsterdam, 14 november 2015, 20:00 uur.
De tragedie van Sofokles gaat over een jonge vrouw die net zo eigengereid is als haar vader, de inmiddels afgezette koning Oidipous. Ze wil zich niet neer leggen bij het gezag van haar oom en voogd, Kreon, de nieuwe koning. Haar broers Eteokles en Polyneikes hebben elkaar gedood in de oorlog. Eteokles vocht voor het vaderland, Polyneikes voor de vijand. Daarom krijgt Eteokles van Kreon een staatsbegrafenis en blijft het lijk van Polyneikes onbegraven als schrikvoorbeeld liggen, ten prooi aan de zon en de gieren. Antigone negeert het verbod van de koning en probeert haar broer te begraven. Gestuurd door haar geweten en de wetten van de goden gaat ze in tegen het verbod van Kreon, omdat ze de wereldse wetten van ondergeschikt belang acht. Kreon is furieus. Beide argumenten klinken aanvankelijk aannemelijk. Maar al gauw verdwijnt de redelijkheid en staat er een koppige puber tegenover een heethoofdige heerser. Met rampzalige gevolgen.
Regisseur Erik Snel over Antigone: “Het mooie en universele van de tragedie is dat Antigone weliswaar vecht voor de goede zaak maar tegelijk steeds hardnekkiger de orde van de samenleving ondermijnt. Kreon is een koning die begint vanuit redelijkheid maar algauw totaal verstard raakt in het eigen gelijk. Het altijd actuele, tragische conflict tussen gevoel en verstand loopt volkomen uit de hand loopt en kost meer mensenlevens dan wie dan ook had voorzien. Als toeschouwer wordt het je niet makkelijk gemaakt om partij te kiezen en dat tot het eind toe vol te houden. Gevoelsmatig en verstandelijk schuurt het verhaal met onze moraal en dat maakt het stuk zo belangrijk. Voor mij gaat Antigone dan ook over het onderhouden van een lenige geest. Een die niet uit angst of bitterheid verstijft en krimpt.”
Antigone Unplugged is na Oidipous en Medea alweer de derde unplugged-voorstelling van Theatergroep Aluin. Zonder decor maar met de kracht van de tekst en het spel kan op elke locatie gespeeld worden. Van huiskamer tot schoollokaal, van binnentuin tot foyer.
Tekst: Sofokles
Vertaling: Gerard Koolschijn
Extra op 13 & 14 november theater Oostblok:
Eens per maand organiseert theater Oostblok in Amsterdam rond voorstellingen met grote thema’s, die stof tot nadenken geven, extra programma. Wetenschappers, schrijvers, andere kunstenaars of ervaringsdeskundigen delen hun kennis en gaan in gesprek.
Vrijdag 13 november een gesprek met rechtsfilosoof Iris van Domselaar over professionele moed en tragische keuzes in de rechtspraak. Ook als rechtspraak volledig aan alle kwaliteitseisen voldoet, is zij volgens Van Domselaar veel breekbaarder dan wordt gedacht. Een rechter moet soms tragische keuzes maken. Bijvoorbeeld bij de uithuisplaatsing van kinderen, als een op zichzelf juiste beslissing gepaard gaat met een tragisch verlies. Het tragische karakter van zo’n beslissing verdient volgens Van Domselaar expliciete erkenning. Zij noemt dat ‘een vorm van respect voor de verliezende burger.’
Zaterdag 14 november praten we met professor dr. Jos de Mul, hoogleraar filosofie van mens en cultuur aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, en regisseur Erik Snel. In 2004 schreef Jos de Mul een artikel in NRC getiteld ‘Het tragische continent’ waarin hij de aandacht vestigt op een naast Christendom en rationalisme, vaak veronachtzaamde traditie in Europa: de tragische. Nu, meer dan 10 jaar later wordt het belang ervan nog steeds onderschat.
Jos de Mul. Premodern, modern, and postmodern art in the age of globalization. Invited lecture at the symposium From Modernisation to Globalisation. Hangzhou, November 4, 2015.
Jos de Mul. de Kentering: over Zen, kunst, technologie en zinvol geweld. Openingslezing Kunst10daagse Bergen. Bergen, 16 oktober, 2015.
Zo’n groot bestand?
Het was vast heel erg nuttig.
Nu is het weg.
Kunst heeft vele gezichten. Kunst kan – als decoratie of recreatie– ons leven veraangenamen, maar zij kan ook verontrusten, de vertrouwde kaders van de ervaring doorbreken en zo een Kentering in ons bestaan teweeg brengen. In het laatste geval is kunst nauw verwant aan Zen. In de woorden van Zenmeester Daisetz T. Suzuki, “Zen bezit een revolutionaire geest, en wanneer zaken dreigen vast te lopen – zoals dat gebeurt wanneer we zuchten onder het gewicht van conventionalisme – doet Zen zich gelden en toont het zich als een destructieve kracht”. Net als grote kunstwerken verzet Zen zich tegen orde, omdat orde, van welke orde dan ook, ons verhindert de wereld te ervaren in haar volheid, die door geen enkel begrip, geen enkele vorm kan worden gevat.
In zijn lezing zal Jos de Mul ingaan op de rol die door Zen geïnspireerde kunst kan spelen in onze huidige door een technologische orde getekende cultuur.
Jos de Mul. Sociale media, zwermgeesten en globale breinen. Lezing op de alumnidag van de Kring Psychologie. Nijmegen: Radboud Universiteit: Spinozagebouw. 3 oktober 2015, 1:00 uur.
Verbaast u zich ook in toenemende mate over het groeiende gebruik van de smartphone en tablet in uw directe omgeving? Wat is toch die aantrekkingskracht van communiceren via het internet en vooral van het lid zijn van sociale media?
In Nederland maken 5,3 miljoen mensen gebruik van Linkedin. 3,3 miljoen mensen hebben een account op twitter en 7,9 miljoen Nederlanders delen hun lief en leed op facebook met hun vrienden. Dat zijn geen cijfers om te negeren. Maar wat doet deze manier van communiceren via sociale media met ons gedrag? De Kring Psychologie heeft twee sprekers uitgenodigd om daarover met ons in gesprek te gaan.
De eerste spreekster is Stine Jensen. Filosofe, schrijfster en programmamaakster van de bekende serie ‘Dus ik ben’. Zij schreef in 2011 het essay voor de maand van de filosofie “Echte vrienden: intimiteit in tijden van Facebook, Geen Stijl en WikiLeaks.” Stine Jensen spreekt van intiem kapitaal. Zij verstaat daaronder je relatie, je lichaam en dat wat alleen echte vrienden van je weten. Hoe gaan we om met onze waardevolle persoonlijke informatie? Een eigentijds thema dat ze verdiept aan de hand van filosofen als Aristoteles, Montaigne en Alain de Botton.
De tweede spreker is Jos de Mul hoogleraar wijsgerige antropologie aan de faculteit wijsbegeerte van de Erasmus Universiteit in Rotterdam. In 2014 schreef hij het essay van de maand van de filosofie “Kunstmatig van nature: onderweg naar Homo sapiens 3.0”. Hij vraagt zich af of de sociale media de voorbode zijn van een nieuw type collectieve intelligentie ook wel uitgedrukt als “the wisdom of crowds”.
De meningen over deze hive mind (zwermgeest) zijn verdeeld. Zal het gegeven dat we steeds meer informatie met elkaar delen ertoe leiden dat er een superieure vorm van intelligentie gaat ontstaan of leiden de sociale media en het veelvuldige gebruik ervan eerder tot een grijze middelmaat?
Jos de Mul. Datbase identiteit. Lezing op het Brainwash Festival. Amsterdam: Agnietenkapel, 24 oktober 2015, 18:00 uur.
Welke invloed hebben sociale media zoals Facebook op onze identiteitsvorming? Jos de Mul zal de stelling verdedigen dat deze media onze identiteit transformeren tot een database identiteit. Daarbij zal hij niet alleen uitleggen wat dat begrip betekent maar ook ingaan op de vraag of we daar blij of verdrietig van moeten worden.
Jos de Mul. Noodlot, hoezo? Lezing Studium Generale TU Delft. 30 september 2015, 12:40 - 13:30.
Het noodlot. Vroeg of laat klopt het bij ieder mens aan de deur. Hoewel het noodlot onvermijdelijk is, kunnen we er niet mee leven. De mensheid heeft altijd al getracht het noodlot te domesticeren: door de heroïsche affirmatie van het noodlot in de tragische cultuur van de Grieken, de deemoedige acceptatie van de goddelijke voorzienigheid in het christendom en de “afschaffing” van het noodlot in de moderne, technologische samenleving. Grote technologische rampen, zoals de kernrampen in Harrisburg, Tsjernobyl en Fukushima, doen ons echter in toenemende mate beseffen dat het noodlot in de postmoderne cultuur zich nu juist bij uitstek voordoet in het domein van de technologie. Staan wij aan de vooravond van een wedergeboorte van de tragedie uit de geest van de technologie?
Prof. Dr. Jos de Mul is hoogleraar Filosofie van Mens en Cultuur aan de EUR
Jos de Mul.Turingeluurs. Kunstmatige intelligenties in de films Her, Ex machina en Uncanny. Lezing in het kader van het Omega programma van het festival Film by the Sea. Vlissingen, 13 september 2015, 15 uur.
Uncanny. David en Adam leiden een geïsoleerd bestaan. David is een briljante wetenschapper die sinds zijn afstuderen voor een privé-instelling werkt. Adam is zijn creatie, een artificiële intelligentie in de gedaante van een mens, die steeds meer het leven wil verkennen. Wanneer verslaggeefster Joy de twee een week lang volgt voor een artikel over David en zijn werk, begint Adam verrassend gedrag te vertonen. Kan Adam omgaan met zijn ‘gevoelens’ en kunnen David en Joy een manier vinden om hiermee om te gaan?
Deze film maakt deel uit van het Omega programma, het programma voor wetenschap, geheugen en manipulatie van de geest. Op zondag 13 september om 15.00 uur wordt de film vertoond voorafgegaan door een inleiding van cultuurfilosoof en schrijver Jos de Mul. Deze lezing is inbegrepen in uw filmticket. De film start om 15.45 uur.
Special Import: Engels gesproken, Engels ondertiteld.
Jos de Mul studied philosophy, art history and social sciences at the universities of Amsterdam, Utrecht and Nijmegen (The Netherlands). At present he is full professor Philosophy of Man and Culture at the Faculty of Philosophy, Erasmus University Rotterdam. He has also taught at the University of Michigan (Ann Arbor, 2007-2008), Fudan University (Shanghai, 2008), and Ritsumeikan University (Kyoto, 2016). In 2012 he became a visiting fellow at the Institute for Advanced Study in Princeton, USA. From 2005 to 2011 he was Vice-President of the Helmuth Plessner Gesellschaft, and from 2007 to 2010 President of the International Association for Aesthetics.