Jos de Mul. De mens is van nature kunstmatig.Lezing in de Studium Generale cyclus De mens is.... Breda, Stedelijk Gymnasium, 3 februari 2015, 20:00 uur. 

UITNODIGING VOOR DE LEZING VAN PROF. DR. J. DE MUL

- DE MENS IS VAN NATURE KUNSTMATIG -

3 FEBRUARI 2015 - 20.00 UUR

DE MENS IS VAN NATURE KUNSTMATIG

In de lezing bespreekt Jos de Mul de betekenis van recente ontwikkelingen in de robotica, neurowetenschappen en biotechnologie voor ons zelfbegrip en dagelijks leven. Wat te denken van de Japanse humanoïde robot Miim, ontworpen door Kazuhito Yokoi, die kan dansen, zingen en kleding showen op de catwalk? Zullen dergelijke robots dankzij erotische programmatuur, net als in de sciencefiction-serie Real Humans, een commercieel succes worden? Of neem het experiment van de Amerikaanse neurowetenschapper Miguel Nicolelis die elektroden in de hersenen van een resusaapje heeft aangebracht om de neuronenactiviteit tijdens zijn bewegingen te registeren. De aldus verkregen informatie brengt via het internet elders in de wereld de robot CB-1 in beweging. Een kleine stap voor de robot, maar een gigantische sprong voor het aapje -- en mogelijk in de nabije toekomst ook voor dwarslaesiepatiënten.

Op biotechnologisch gebied heeft men alternatieven ontwikkeld voor het DNA, het ‘bouwplan’ van al het leven. Terwijl de evolutie ooit bestond uit natuurlijke selectie, betreden we met deze alien genetics het tijdperk van kunstmatige selectie. Mogen we hiermee planten, dieren en mensen ‘verbeteren’? Deze nieuwe technologieën vergroten niet alleen onze kennis van het leven op aarde -- ze zijn allang begonnen dat leven fundamenteel te transformeren. Wie we zijn en wat we willen worden, is meer dan ooit een open vraag, een opgave. Zijn wij, ‘de eeuwig toekomstigen’ volgens Nietzsche, onderweg naar Homo sapiens 3.0?

‘Worden wij de eerste soort op aarde die zijn eigen evolutionaire opvolger gaat scheppen?’ -- Jos de Mul

‘Grote eruditie en lucide kijk op veranderingen in de hedendaagse cultuur.’ -- Marc Van den Bossche over Cyberspace Odyssee in Standaard der Letteren

‘Gloedvol pleidooi voor een tragisch levensbesef.’ -- Arnold Heumakers over De domesticatie van het noodlot in nrc Handelsblad 

'Ik wou dat ik als student zoiets had kunnen lezen' - Piet Hut (Institute for Advanced Study, Princeton) over Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0

Uit de recensies van Kunstmatig van nature:

'In het derde hoofdstuk, over robots, krijgt De Muls betoog [...] vleugels. De Zweedse televisieserie Real humans biedt tal van aanknopingspunten voor een boeiend betoog' --- Marcel Hulspas in de Volkskrant

'De speculatieve antropologie die De Mul zegt te beoefenen is  een vorm van filosofische sciencefiction' - Arnold Heumakers in NRC Handelsblad

'Het is een boeiende gedachtegang die De Mul [...] aangaat, maar ook één die allerlei vragen oproept.' --- Marc Janssens in het Nederlands Dagblad

'Met Jos de Mul hebben we te maken met een variant van de idiot savant, de krankzinnige professor, en een nuchtere wetenschapper. Die twee wisselen elkaar voortdurend af. Hij weet idioot veel van wat zich allemaal afspeelt in de biologie, de astronomie, kunstmatige intelligentie, biotechnologie, neurologie of ecologie' --- Carel Peeters in Vrij Nederland

‘Stof tot nadenken dus, op een zeer bevattelijke manier gebracht. Een aanrader.’ --- Jan Matthys in Liberales

'Een zeer verontrustend essay' ---- Ab Blaas, Humanistisch Verbond

'De term ‘onderweg’ die in de ondertitel voorkomt typeert de inhoud van het boek heel goed. Wat wordt geschetst is een evolutionair perspectief. Daarbij komt de gehele ons bekende wereld wel zo ongeveer aan bod. Voor wat betreft het begin wordt aangeknoopt bij de Big Bang theorie, die moderne oerei-mythe. Gelukkig haalt De Mul er de stelligheid uit die vele presentaties van de betreffende denkbeelden ontsiert. En hetzelfde geldt voor zijn beschrijving van het evolutionaire proces dat uiteindelijk – of zo men wil: voorlopig  –  heeft geleid tot de  mens. [...] De Mul houdt een voorzichtiger lijn aan: “Dysons idee dat we de biotechnologie weldra zullen hebben gedomesticeerd , is al met al tamelijk naïef en getuigt van een grote mate van technologische hybris”. Het is mij uit het hart gegrepen'- Harm Bart in Civis Mundi

Jos de Mul. The syntax, pragmatics and semantics of life. Reading Dilthey in the light of contemporary biosemiotics, in: Christian Damböck, Hans Ulrich Lessing (Hrsg.): Dilthey als Wissenschaftsphilosoph. Freiburg: Verlag Karl Alber, 2016, 156-175.

Seitdem ich aber in der Struktur des Lebens die Grundlage der Psychologie erkannte, mußte ich den psychologischen Standpunkt zu dem biologischen erweitern und vertiefen.  
  Wilhelm Dilthey (1995/9)

Introduction[1] 

Does Dilthey’s hermeneutics of life (Lebensphilosophie) have any relevance for contemporary discussions in the philosophy of biology?  In this contribution, I will argue that it does. In order to substantiate this claim, I will relate Dilthey’s hermeneutic philosophy of life to contemporary developments in biosemiotics.  In this context, I will focus in particular on the specific space the life sciences (Lebenswissenschaften) occupy in-between the natural sciences (Naturwissenschaften) and the human sciences (Geisteswissenschaften). 

Unlike most other contributions to this volume, I will approach my subject from a systematic rather than a historical perspective. In connecting Dilthey’s philosophy to contemporary developments in the life sciences and biosemiotics my approach resembles the one Christian Damböck takes in his recent analysis of Dilthey’s empirical philosophy in relation to recent methodological and ontological disputes in analytical philosophy on the role of philosophy vis-à-vis the natural sciences.[2] The debates in the contemporary life sciences and biosemiotics which I will address are connected with methodological and ontological issues and the relationship between philosophy and the natural sciences too.

Mainstream  Neo-Darwinian biology is characterized by a “greedy reductionism”[3] and a mechanistic naturalism, but in the past few decades Neo-Darwinist orthodoxy has been criticized increasingly from various sides.[4] Partly, this critique was formulated within the prevailing reductionist and mechanistic paradigm. In those cases, it primarily aims at a broadening of this paradigm. We may think, for example, of the debates on top-down causation in systems biology.[5] However, oftentimes the critique is more radical, aiming at nothing less than a paradigm shift in the life sciences, which would lead these sciences beyond orthodox Neo-Darwinism. Examples of this critique can be found, for example, in (the recent re-emergence of) emergentism in the so-called sciences of complexity, such as chaos theory, network theory, nonlinear systems, self-organizing and –constructing systems theory[6] and also in the fast expanding field of epigenetics, which studies non-genetic systems and processes of inheritance, which has given rise to a remarkable rehabilitation of Lamarck in the life sciences.[7] Finally, orthodox Neo-Darwinism has been criticized by biosemiotics, which analyzes the role codes, signals, signs and their interpretation play in living matter.[8] Although these approaches point to various differences, they all share the fundamental claim that the mechanistic principles that govern the micro-level are inadequate in their ability to take account of the behavior and activity of living matter.

Although these different critiques are connected in several ways, in the following I will focus in particular on biosemiotics, because this field presents striking similarities with Dilthey’s empirical philosophy. Let me begin with a short overview of my paper. In the first part I will elucidate the similarities between recent biosemiotics and Dilthey’s philosophy of life, as expressed in the Berliner Entwurf for the second Volume of the Critique of Historical Reason (1893), especially in the fragment entitled Leben und Erkennen. Within this context I will also discuss some recent contributions to Dilthey Studies. Besides  the aforementioned article of Christian Damböck’s on the empirical character of Dilthey’s philosophy, I will refer to Matthias Jung’s  interpretation of Dilthey’s philosophy of life in his article ‘“Das Leben artikuliert sich”. Diltheys performativer Begriff der Bedeutung Artikulation als Fokus hermeneutischen Denkens‘[9] and his book Der bewusste Ausdruck. Anthropologie der Artikulation.[10] I will defend the thesis that both Dilthey and biosemiotics defend an emergent evolutionary theory proclaiming that life develops itself through a series of qualitatively different stages characterized by increasingly complex forms of semiosis.

In the second and final part I will analyze these stages in more detail, with the help of the semiotic distinction between syntax, pragmatics and semantics. Furthermore, I will elucidate Dilthey’s developmental model of life by referring to Marcello Barbieri, one of the leading biosemioticians. The resulting layered biohermeneutics functions as a “ladder of understanding”, which helps us to better fathom the subsequent stages in the process in which life understands life, “Leben erfaßt hier Leben”.[11]

Jos de Mul. The Game of Life: Narrative and Ludic Identity Formation in Computer Games.  In: Lori Way (ed.), Representations of Internarrative Identity. New York: Palgrave Macmillan, 2015.

Representations of Internarrative Identity is based upon Ajit Maan's breakthrough theory of Internarrative Identity, which deals with one's sense of self as expressed in personal narrative, connecting the formation of identity with life experiences. This book is the first extensive examination of the adaptive qualities of Maan's work within diverse areas of scholarship and practice, including cultural studies, gender studies, computer gaming, and veterinary medicine. United by their research application of Maan's theory, these scholars demonstrate the far-reaching implications of Internarrative Identity.

Jos de Mul. Big Data, Small People, and the Hive Mind. An Evolutionary Look at the Information Society. Keynote lecture at the conference Philosophical implications of the Big Data. Porto, February 25, 2015.

Jos de Mul. Philosophische Anthropologie 2.0. Vortrag Philosophisches Seminar Bergische Universität Wuppertal. Philosophische Anthropologie 2.0. Wuppertal, Januar 12, 2015.

Jos de Mul. Echo's van een laatste God. Voorbij het einde van de kunst. Rotterdam: Lemniscaat: in voorbereiding.

In dit boek worden 'het einde van de kunst' en 'de dood van God' - twee thema's die de filosofie van de afgelopen eeuw voortdurend hebben bespookt - in hun onderlinge samenhang doordacht. Deze vraag heeft met de komst van de islam in het seculiere Europa een nieuwe actualiteit gekregen.

De Mul analyseert daartoe op diepgaande wijze de teksten die Hegel, Nietzsche, Freud en Heidegger aan deze beide thema's hebben gewijd en verheldert zijn betoog in een reeks verrassende interpretaties van kunstwerken van uiteenlopende signatuur. Zo komen onder meer de Metamorfosen van Ovidius, gedichten van Kouwenaar, schilderijen, foto's, sculpturen en video-installaties van Man Ray, Newman, Scholte en Viola, muzikale composities van Carter en een film van Godard ter sprake.

De Mul betoogt dat Hegels bespiegelingen over het einde van de kunst niet zozeer een nostalgische terugblik op de grootsheid van de klassieke kunst behelzen, maar vooruitwijzen naar de vele gestalten van de moderne kunst, zoals die van de niet-meer-schone, de niet-meer-figuratieve, de niet-meer-expressieve en de niet-meer-menselijke kunst. Aanknopend bij Nietzsches these dat het nog eeuwen zal duren voordat de mens zich de betekenis van de dood van God zal realiseren, argumenteert De Mul dat de kunst in de twintigste eeuw bij uitstek het medium is geweest waarin de schaduwen en echo's van de gedode God levend zijn gebleven. Het werk van bovengenoemde kunstenaars wordt uitgelegd als een reeks pogingen om voorbij het 'einde van de kunst' nieuwe, immanente vormen van transcendentie en spiritualiteit te bewerkstelligen.